Bố cục:

- Đoạn 1 (Từ đầu ... em vẽ cho thùng): Mã Lương học vẽ và có bút thần, em vẽ giúp đỡ người nghèo.

- Đoạn 2 (tiếp ... phóng như bay): Mã Lương dùng bút thần chống lại tên địa chủ.

- Đoạn 3 (tiếp ... lớp sóng hung dữ): Mã Lương dùng bút thần trừng trị tên vua hung ác, tham lam.

- Đoạn 4 (còn lại): Những truyền tụng về Mã Lương và cây bút thần.

Tóm tắt:

Mã Lương là một em bé mồ côi, thông minh, nghèo nhưng say mê học vẽ, vẽ giỏi và ao ước có một cây bút vẽ. Được thần cho cây bút thần, Mã Lương vẽ vật nào, vật ấy đều thành vật thực. Em vẽ cho tất cả người nghèo trong làng. Đến tai địa chủ, hắn bắt Mã Lương vẽ theo ý hắn, em quyết không làm theo, trừng trị và bỏ đi vùng khác. Em vẽ tranh kiếm sống, sơ ý để lộ năng lực bút thần, vua biết và bắt em vẽ theo ý vua. Vì chống lại nên em bị bắt vào ngục. Vua cướp bút thần vẽ nhưng không thành, Mã Lương được thả, em vờ đồng ý, rồi vẽ biển, vẽ sóng trừng trị tên vua tham. Mã Lương trở về với dân, đem tài năng giúp đỡ người nghèo khổ.

Đọc hiểu văn bản

Câu 1* (trang 85 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Mã Lương thuộc kiểu nhân vật có tài lạ, tốt bụng, giúp đỡ người nghèo, chống lại kẻ tham lam, độc ác. Một số nhân vật tương tự: Thạch Sanh, Sọ Dừa,...

Câu 2 (trang 85 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Mã Lương vẽ giỏi vì:

- Sự thông minh, đam mê, chăm chỉ và có năng khiếu hội họa.

- Có cây bút thần bằng vàng.

→ Quan hệ: bút thần chỉ xứng đáng với bàn tay của người tài năng, đức độ như Mã Lương. Chỉ người như vậy mới có thể thổi hồn vào bức tranh, vào sự vật được vẽ.

Câu 3 (trang 85 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Mã Lương không vẽ những của cải sẵn có, em vẽ cho người nghèo khổ những vật dụng sinh hoạt và phương tiện lao động (cái cày, cái cuốc, cái thùng…); với những kẻ tham lam thì hoặc cự tuyệt, hoặc chống đối, và dùng chính những vật đã vẽ để trừng trị chúng → Ngòi bút thần giúp đỡ dân nghèo, trị kẻ gian ác.

Câu 4 (trang 85 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Những chi tiết lí thú và gợi cảm:

- Giấc mơ nhận được bút thần.

- Mã Lương dùng bút thần chống đối vẽ những con vật bẩn thỉu cho nhà vua, vẽ biển, vã cuồng phong dìm chết vua.

Câu 5 (trang 85 sgk Ngữ Văn 6 Tập 1):

Ý nghĩa truyện: Thể hiện ước mơ nhân dân có sức mạnh kì diệu giúp đỡ người lao động và trừng trị kẻ tham lam, độc ác. Khẳng định giá trị nghệ thuật chân chính phải được nuôi dưỡng từ thực tế, kèm với tài năng, đức độ, say mê và quyết tâm. Tài năng chỉ có ý nghĩa khi phục vụ nhân dân.

Trả lời câu 1 (trang 85, SGK Ngữ văn 6, tập 1):

- Mã Lương thuộc kiểu nhân vật có tài năng kì lạ - kiểu nhân vật rất phổ biến trong truyện cổ tích: dùng tài năng để giúp đỡ mọi người, chống lại kẻ tham lam, độc ác.

- Một số nhân vật tương tự: “Ba chàng thiện nghệ” (chàng bắn giỏi, chàng lặn giỏi, chàng chữa bệnh giỏi), “Thạch Sanh” (Thạch Sanh),…

Trả lời câu 2 (trang 85, SGK Ngữ văn 6, tập 1):

- Những điều giúp Mã Lương vẽ giỏi:

+ Sự thông minh, đam mê, chăm chỉ và có năng khiếu hội họa.

+ Có cây bút thần bằng vàng.

- Những điều đó có mối quan hệ chặt chẽ với nhau: bút thần chỉ xứng đáng với bàn tay của người tài năng, đức độ như Mã Lương. Chỉ người như vậy mới có thể thổi hồn vào bức tranh, vào sự vật được vẽ.

Trả lời câu 3 (trang 85, SGK Ngữ văn 6, tập 1):

- Mã Lương vẽ cho người nghèo khổ: cuốc, cày, đèn, thùng nước,… để họ sản xuất, sinh hoạt.

- Với những kẻ tham lam như tên địa chủ và nhà vua thì em cự tuyệt hoặc chống đối và dùng những vật đã vẽ để trừng trị chúng (cung tên, mũi tên bắn tên địa chủ, con cóc ghẻ, thuyền, gió mạnh, sóng nổi dữ dội nhấn chìm nhà vua).

- Đánh giá ngòi bút thần của Mã Lương:

+ Mã Lương không vẽ của cải vật chất để cho người nghèo để họ hưởng thụ mà chỉ đưa cho họ phương tiện để họ tự làm ra của cải. Chỉ có như vậy, họ mới biết quý trọng của cải họ làm ra.

+ Mã Lương không vẽ gì cho tên địa chủ và vẽ ngược lại những điều nhà vua muốn. Chứng tỏ: em chỉ dùng bút thần vào những việc có nghĩa, tiêu diệt kẻ ác và thực hiện công lý.

Trả lời câu 4 (trang 85, SGK Ngữ văn 6, tập 1):

Chi tiết cây bút thần là chi tiết lí thú và gợi cảm hơn cả:

- Cây bút thực hiện công lí của nhân dân: giúp đỡ người nghèo khó và trừng trị kẻ tham lam độc ác.

- Thể hiện ước mơ về những khả năng kì diệu của con người.

Câu 5 (trang 85, SGK Ngữ văn 6, tập 1):

Ý nghĩa của truyện “Cây bút thần”:

- Thể hiện quan niệm của nhân dân về công lí xã hội: những người chăm chỉ, tốt bụng, thông minh được nhận phần thưởng xứng đáng còn kẻ tham lam, độc ác sẽ bị trừng trị.

- Khẳng định: Tài năng chân chính phải phục vụ nhân dân, phục vụ chính nghĩa chống lại cái ác.

- Nghệ thuật chân chính thuộc về nhân dân.

- Truyện còn thể hiện ước mơ và niềm tin mãnh liệt về khả năng kì diệu của con người.