Bạo lực học đường được nhiều người coi là đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng trong những thập kỷ gần đây ở nhiều quốc gia. Tại Việt Nam, số liệu được Bộ Giáo dục và đào tạo (GD- ĐT) đưa ra gần đây nhất, trong một năm học, toàn quốc xảy ra gần 1.600 vụ việc học sinh đánh nhau ở trong và ngoài trường học (khoảng 5 vụ/ngày). Cũng theo thống kê của Bộ GD-ĐT, cứ khoảng trên 5.200 học sinh thì có một vụ đánh nhau; cứ hơn 11.000 học sinh thì có một em bị buộc thôi học vì đánh nhau; cứ 9 trường thì có một trường có học sinh đánh nhau… Vấn đề bạo lực học đường thực sự đặt ra những thách thức to lớn đối với nền giáo dục Việt Nam.
Bạo lực học đường đã trở thành mối quan tâm của rất nhiều gia đình, các nhà trường và là nỗi trăn trở của toàn xã hội bởi hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra.
Bạo lực học đường là những hành vi cố ý, sử dụng vũ lực hoặc quyền lực của học sinh hoặc giáo viên đối với những học sinh, giáo viên hoặc những người khác và ngược lại gây ra những tổn thương về mặt tinh thần hoặc thể xác cho người bị hại. Phạm vi bạo lực học đường có thể xảy ra trong và ngoài trường học, có ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng giáo dục và tình hình an ninh xã hội.
Trường học là một môi trường tốt nhất giáo dục học sinh những tri thức về khoa học mà còn hình thành, rèn luyện và kiện toàn nhân cách, đạo đức cho học sinh, sinh viên; bồi dưỡng cho tâm hồn chúng ta thanh cao hơn, trong sáng hơn; trang bị cho chúng ta một quan niệm đúng đắn về cuộc sống, một lẽ sống cao đẹp… Thế nhưng, một điều thật đau lòng, thật nhức nhối đang diễn ra, khiến nhiều người làm công tác giáo dục nói riêng, các cấp chính quyền và toàn xã hội nói chung đang lo lắng trước sự suy đồi, tha hóa về đạo đức trong nhà trường hiện nay đó là nạn bạo lực học đường.
Trong mối quan hệ giữa sinh đối với học sinh: Đây là vấn đề nóng bỏng, đáng báo động, cũng là nỗi ám ảnh của cả xã hội. Tính chất bạo lực giữa học sinh không những tăng tiến về số lượng mà mức độ nguy hiểm cũng tăng đến mức báo động. Ngoài việc đánh nhau, học sinh còn sử dụng những hung khí có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của người khác như dao, súng, vũ khí phóng điện,… để khống chế, gây thương tích cho người khác.
Những cảnh bạo lực học đường, trong đó có những cảnh nữ sinh áo dài trắng, quần trắng lao vào nhau, cấu xé nhau, xé rách quần áo của nhau; những cảnh học sinh lớp này và học sinh lớp kia trong một trường đâm chém nhau như những cảnh trong phim xã hội đen… được tung lên mạng đã làm đau nhói trái tim của những con người đang trăn trở về tương lai của xã hội, của đất nước.
Trong mối quan hệ giữa trò đối với thầy cũng xảy ra nhiều điều bất cập. Do lười học, không nghiêm túc trong thi cử, thiếu tư cách, nhiều học sinh bị điểm kém, bị kỉ luật nên căm ghét và cùng phụ huynh hành hung thầy cô giáo. Đây cũng là hiện tượng làm nhức nhối lòng người bởi nó làm băng hoại truyền thống “Tôn sư trọng đạo” tốt đẹp của dân tộc. Không ít vụ học sinh đánh thầy giáo, cô giáo vì mâu thuẫn, bức xúc ngay tại lớp học hoặc ngoài trường học được đưa lên báo chí. Sự việc đúng sai dù đã được làm rõ nhưng những tổn thương do vụ việc gây ra thật khó bù đắp nổi.
Trong mối quan hệ giữa thầy đối với trò trong thời gian gần đây cũng nảy sinh nhiều vấn nạn. Do thiếu trách nhiệm trong công việc và suy thoái đạo đức nhà giáo, có một số thầy cô đã đối xử thô bạo đối với học sinh như xúc phạm thân thể, xúc phạm danh dự, đe dọa, khủng bố tinh thần học sinh gây hậu quả không nhỏ về mặt sức khỏe và để đặt được những di chứng tinh thần đối với học sinh. Dù các quy định hướng đến bảo vệ quyền lợi và bản thân học sinh nhưng những vụ việc vi phạm vẫn thường xuyên xảy ra, gây bức xúc trong và ngoài nhà trường.
Trong mối quan hệ giữa giáo viên với đồng nghiệp cũng xuất hiện nhiều mâu thuẫn sâu sắc. Có thể do bất đồng về quan điểm, ý kiến, bị xúc phạm, khiêu khích mà nhiều giáo viên đã lớn tiếng với nhau ngay tại trường học, thậm chí là xô xát, gây thương tích nghiêm trọng.
Hiện tượng học sinh đánh nhau:
Hiện tượng bạo lực giữa học sinh với nhau đã xuất hiện từ nhiều năm với những mức độ khác nhau, nhưng chưa bao giờ lại xuất hiện nhiều như hiện nay, gây bức xúc trong dư luận về vấn đề giáo dục học sinh vì:
Đánh nhau không chỉ nhất thời nóng giận và không chỉ giữa hai cá nhân mà có tổ chức, có băng nhóm, thậm chí là các băng nhóm trấn lột nhau.
Việc đánh nhau không chỉ ở nam sinh, mà nữ sinh cũng đánh nhau một cách tàn bạo: đánh hội đồng, đánh có chủ đích, lột quần áo hạ nhục nhau…
Điều đáng sợ là sự thờ ơ, vô cảm của những học sinh khác khi trực tiếp chứng kiến cảnh hành hạ bạn, thậm chí cổ vũ, reo hò hay quay phim để đưa lên mạng.
Tác hại của bạo lực trong học đường:
Làm tổn hại về sức khỏe, thậm chí dẫn đến tử vong, tù tội, gây nên nỗi đau lòng cha mẹ, thầy cô, bạn bè bạn. Làm cho môi trường giáo dục không an toàn, xã hội mất niềm tin, học sinh và phụ huynh lo lắng, bất an vì sợ bị tấn công.
Làm mất trật tự an ninh xã hội. Nếu không kịp phát hiện và ngăn chặn sẽ dẫn đến hành vi tội phạm.
Tác động nguy hại nhất là đạo đức xã hội, làm băng hoại nhân cách của thanh niên, làm cho họ chai sạn trong tình cảm, thực dụng trong cuộc sống và thiếu nhân bản trong xử thế với đời; rồi từ đó ảnh hưởng đến tương lai của đất nước.
Nếu nạn bạo lực học đường không được ngăn chặn và đẩy lùi sớm thì đó là một cái họa của đất nước và dân tộc. Không biết xã hội sẽ đi về đâu khi bộ phận không nhỏ của tuổi trẻ hôm nay sống không có lý tưởng, đi ngược lại truyền thống đạo lý có tự nghìn xưa của dân tộc, sống theo lối sống cá nhân, ăn chơi hưởng lạc, sống không có mục đích ở ngày mai.
Nguyên nhân làm nảy sinh bạo lực học đường:
Đầu tiên là do sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế thị trường không đi kèm với việc khẳng định, giáo dục đạo đức nhân cách cho con người trong thời đại mới. Nền kinh tế thị trường với những quy luật khắc nghiệt của nó khiến cho con người chỉ biết đồng tiền, tôn sùng đời sống vật chất mà đánh mất đi tình người, đánh mất sự cảm thông và lòng yêu thương, sẵn sàng tranh đoạt, làm tổn thương người khác vì lợi ích của bản thân.
Sự phát triển ồ ạt của công nghệ thông tin và các phương tiện giải trí khiến cho cái xấu, cái ác xâm nhập sâu rộng trong đời sống con người, làm suy thoái đạo đức xã hội. Những website có nội dung bạo lực (chém giết, khủng bố,…), hoặc đồi trụy xuất hiện và hoạt động công khai đang giết mòn tâm hồn cao đẹp của giới trẻ, làm cho giới trẻ dần dần đánh mất đi tính lương thiện, đánh mất những ước mơ, hoài bão cao đẹp của đời mình biến họ trở thành những kẻ hung dữ, ăn chơi sa đọa, đua đòi, tiêm nhiễm theo lối sống không lành mạnh.
Kỉ cương trong nhà trường của chúng ta còn quá lỏng lẻo và chưa đồng bộ, không có tính răn đe và giáo dục mạnh mẽ. Chúng ta quá nuông chiều học sinh, thậm chí nhiều trường, nhiều nơi không cho đuổi học học sinh, dù học sinh đó có vi phạm kỉ luật đến mức độ nào đi nữa. Điều đó khiến cho học sinh chẳng còn coi kỉ luật của nhà trường ra gì cả, nên tha hồ đánh nhau, trấn lột lẫn nhau mà cũng không sợ bị đuổi học.
Nhà trường đặt nặng việc dạy chữ hơn dạy người. trong một thời gian dài, nền giáo dục đặt mục tiêu giáo dục tri thức cho học sinh, tạo ra những lao động có trình độ, có kĩ năng để đáp ứng sự phát triển của nền kinh tế đất nước mà quên đi nhiệm vụ bồi dưỡng tâm hồn cho các em. Môi trường sư phạm một số nơi chưa được đảm bảo gây phản cảm với học sinh.
Một số giáo viên chưa gương mẫu, thậm chí thiếu nghiêm túc, công bằng với học sinh… Sĩ số học sinh đông khiến người thầy không thể theo sát học trò, khó can thiệp để kịp thời ngăn chặn mâu thuẫn,Chất lượng hệ thống giáo dục chưa đồng bộ, nhiều người yếu kém vẫn còn làm công tác giáo dục cho nên nhiều lúc học giải thích không thấu tình đạt lí khiến các em học sinh ngại thổ lộ khi gặp vấn đề, dẫn đến ức chế và phản ứng bằng hành động bạo lực.
Gia đình vì bận rộn với công việc thiếu quan tâm đến con em mình, uỷ thác việc giáo dục và rèn luyện đạo đức học sinh cho trường học. Cha mẹ chỉ lo làm ăn, cung cấp tiền bạc cho con cái tiêu xài, ngoài ra chẳng biết con cái mình học hành như thế nào. Quan hệ với bạn bè tốt xấu ra sao, quan hệ với thầy cô ở trường như thế nào? Chúng có những suy nghĩ lệch lạc như thế nào về cuộc sống, về xã hội. Cha mẹ không quan tâm, chăm sóc, theo dõi con cái thì làm sao hiểu được tâm tư tình cảm của con cái, làm sao kịp thời ngăn chặn, uốn nắn những suy nghĩ, những hành động lệch lạc sai trái của con cái để hướng chúng đi trên con đường tốt đẹp được.
Một yếu tố nữa cũng tác động rất lớn đến lối sống của tuổi trẻ hiện nay đó là sự ăn chơi đua đòi theo lối sống thời thượng phương Tây không phù hợp. Bên cạnh đó còn có nạn ma túy, rượu chè, cờ bạc ngoài xã hội cũng đã phá hủy tâm hồn tuổi trẻ, làm băng hoại tâm hồn tuổi trẻ, khiến nhiều thanh thiếu niên phạm tội và dẫn đến nạn bạo lực học đường.
Giải pháp khắc phục tình trạng bạo lực học đường ngày nay:
Để ngăn chặn tình trạng bạo lực học đường cần có sự phối hợp giữa gia đình, nhà trường, xã hội.
Gia đình cần quan tâm hơn nữa để con em mình, theo dõi hoạt động của con để cùng để phối hợp với nhà trường ngăn chặn những xung đột có thể dẫn đến đánh nhau. Cha mẹ phải là những người thầy đầu tiên dạy trẻ hình thành kĩ năng sống trước khi đến tuổi đi học.
Ngay đầu năm học, nhà trường cần nắm được sơ bộ danh sách các học sinh cá biệt, có dấu hiệu bạo lực để quản lí cho phù hợp. Cần dạy học sinh biết kĩ năng giải quyết mâu thuẫn. Trước hết, mỗi thầy cô giáo phải là tấm gương sáng cho các em, chú trọng đến kĩ năng giao tiếp, ứng xử thuyết phục được học sinh.
Sự tận tụy, yêu thương chân thành của thầy sẽ tác động trực tiếp đến nhận thức và hành vi của học sinh trong ứng xử với mọi người xung quanh. Nhà trường cần tăng cường hoạt động ngoại khóa, rèn luyện người xung quanh. Nhà trường cần tăng cường hoạt động ngoại khóa, rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh hơn là chạy theo bệnh thành tích để đặt lên vai các em những ước muốn phù phiếm của người lớn.
Bên cạnh đó, gia đình cần quan tâm sâu sắc tới con em mình và có mối quan hệ mật thiết với nhà trường, để biết con em mình hàng ngày học hành và sinh hoạt như thế nào.
Nhà nước cần hạn chế những phim ảnh bạo lực, những quán bar, vũ trường, quán nhậu… và mở ra nhiều sân chơi bổ ích, lành mạnh cho tầng lớp thanh thiếu niên như xây dựng, mở ra nhiều sân bóng đá, bóng chuyền, cầu lông… những câu lạc bộ của từng bộ môn trong trường học để các bạn học sinh vừa học vừa chơi, tạo nên sự thoải mái và tình bạn bè gần gũi, thân thiết thì mới mong hạn chế bớt nạn bạo lực học đường.
Hơn nữa, các cấp chính quyền cần phải đồng bộ, quyết liệt hơn trong việc đẩy lùi những tệ nạn xã hội như ma túy, rượu chè, cờ bạc, trộm cắp, đua xe; đi sâu giáo dục tuổi trẻ lối sống đẹp, thổi vào tâm hồn tuổi trẻ luồng gió tươi mát hơn, trong lành hơn để thanh thiếu niên thấy cuộc sống này tươi đẹp hơn, đáng sống hơn, thì nạn bạo lực học đường sẽ không còn nữa.
Quan trọng hơn tất cả là bản thân mỗi học sinh, mỗi giáo viên phải biết tự rèn luyện mình, sống đúng theo chuẩn mực đạo đức xã hội, biết tôn trọng và yêu thương lẫn nhau, hạn chế các xung đột và tìm cách giải quyết những mâu thuẫn một cách tốt đẹp nhất. Hãy lấy sự cảm thông, tình yêu thương làm nền tảng của hành động, lấy lợi ích của cộng đồng làm mục đích cố gắng, có như thế, bạo lực trong học đường sẽ không còn nữa.
Trách nhiệm của chúng ta là tạo ra một thế giới mà ở đó ai cũng được tôn trọng, ai cũng thành công. Bởi vậy, hãy tôn trọng và bảo vệ lẫn nhau để cùng xây dựng một môi trường học tập an toàn, tiến bộ, một xã hội văn minh, giàu lòng nhân ái.
