Qua hai đoạn trích, ta có thể thấy được cuộc sống của người nông dân thời nửa phong kiến rất cực khổ. Không những nghèo khổ, đói kém mà còn bị thu những thứ thuế vô lí. Nhưng tác giả Ngô Tất Tố đã nêu cho ta biết được rằng: Ở đâu có đè nén, áp bực thì ở đó sẽ có đấu tranh. Còn Nam Cao lại cho ta thấy được nỗi khổ của người cha già, tấm lòng lương thiện khi "đã trót đánh lừa một con chó". Ấy vậy mà trong 2 đoạn trích, ta có thể biết rằng người nông dân thời xưa không bị làn nước đục của xã hội vấy bẩn mà vẫn giữ đuo2cj phẩm chất lương thiện, trong sạch. Ta nên học hỏi những đức tính quý báu ấy để xã hội ngày càng văn minh!
