Trần Quang Khải (1241 - 1294) là con thứ ba của vua Trần Thánh Tông. Ông được phong chức thượng tướng vì có công rất lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Nguyên - Mông (1284 - 1287) và là một trong những anh hùng đã đem tài thao lược làm nên chiến công Chương Dương, Hàm Tử lừng lẫy muôn đời. Trần Quang Khải không chỉ là một võ tướng kiệt xuất mà còn là một thi sĩ tài hoa.
Bài thơ Phò giá về kinh (Tụng giá hoàn kinh sư) được sáng tác trong hoàn cảnh thượng tướng cùng đoàn tùy tùng đi đón hai vua Trần (vua cha Trần Thánh Tông và vua con Trần Nhân Tông) về Thăng Long sau khi kinh đô được giải phóng. Hình thức bài thơ tuy ngắn gọn, cô đúc nhưng đã thể hiện được hào khí chiến thắng và khát vọng lớn lao của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần. Tác giả đã ghi lại hai chiến công vang dội của quân và dân Đại Việt vào xuân - hè năm Ất Dậu 1285.
Đoạt sáo Chương Dương độ,
Cầm Hồ Hàm Tử quan.
(Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù.)
Chương Dương là bến sông nằm ở phía hữu ngạn sông Hồng, thuộc huyện Thường Tín, tỉnh Hà Đông (cũ), nay là Hà Nội. Chiến thắng Chương Dương diễn ra vào tháng 6 năm Ất Dậu (1285) do Trần Quang Khải trực tiếp chỉ huy. Hàm Tử là địa danh ở tả ngạn sông Hồng, thuộc huyện Khoái Châu tỉnh Hưng Yên. Chiến thắng Hàm Tử vào tháng 4 cùng năm do tướng Trần Nhật Duật lãnh đạo cùng với sự hỗ trợ đắc lực của Trần Quang Khải.
Đây là những trận thủy chiến dữ dội nổ ra tren chiến tuyến sông Hồng. Trận Hàm Tử diễn ra vào tháng 4, tướng Trần Nhật Duật chém được Toa Đô. Hai tháng sau, Trần Quang Khải đại thắng giặc Nguyên - Mông tại Chương Dương. Hàng vạn tên lính xâm lược bị tiêu diệt, hoặc bị bắt làm tù binh. Quân ta chiếm được nhiều chiến thuyền, vũ khí và lương thảo của giặc.
Hai cụm từ: Đoạt sáo (cướp giáo) và Cầm Hồ (bắt giặc) được đặt ở đầu mỗi câu thơ giống như những nốt nhấn trong khúc ca đại thắng. Giọng thơ sảng khoái, hào hùng, phản ánh khí thế bừng bừng của dân tộc ta thời ấy. Từ vua quan, tướng sĩ đến dân chúng ai cũng hả hê, sung sướng, tự hào.
Hai câu thơ ngũ ngôn tứ tuyệt với nhịp thơ nhanh, gấp và các động từ biểu thị động tác mạnh mẽ, dứt khoát (đoạt: cướp lấy; cầm: bắt) thể hiện nhịp độ dồn dập, sôi động, quyết liệt của chiến trận. Tác giả không nói nhiều về những chiến công và cũng không tỏ ra say sưa với chiến thắng nhưng ta vẫn có thể cảm nhận được niềm phấn khởi, kiêu hãnh vô bờ toát lên từ âm hưởng của bài thơ.
Mùa hè năm Ất Dậu là một mốc son trọng đại trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Hiện thực sôi động đã truyền cảm hứng vào những vần thơ hùng tráng khiến bài thơ mang đậm phong vị anh hùng ca.
Nhà thơ đã sử dụng thủ pháp liệt kê và phép đói để làm nổi bật hai sự kiện lịch sử mang tầm chiến lược. Chiến thắng Chương Dương diễn ra sau nhưng lại được nói đến trước là do nhà thơ đang sống trong không khí hào hùng của chiến thắng Chương Dương vừa diễn ra. Kế đó, nhà thơ làm sống lại không khí sôi động của chiến thắng Hàm Tử trước đó chưa lâu.
Hai chiến công Chương Dương độ và Hàm Tử quan đã làm thay đổi cục diện thế trận của quân ta. Từ chỗ rút lui theo chiến lược, quân ta đã tiến lên phản công như vũ bão. Mới ngày nào, 50 vạn quân Nguyên do tướng Thoát Hoan cầm đầu ồ ạt sang cướp phá nước ta. Kinh thành Thăng Long chìm trong khói lửa ngút trời. Hai mũi tấn công của giặc từ Nam Quan đánh xuống, từ Chiêm Thành đánh ra, kẹp lại như hai gọng kìm sắt. Vận nước lúc đó như "chỉ mành treo chuông" nhưng với tài thao lược của các vị danh tướng, quân ta đã lấy đoản binh chế trường trận, lấy yếu đánh mạnh. Với chiến thắng Chương Dương và Hàm Tử, quân ta đã giáng sấm sét xuống đầu lũ giặc phương Bắc hung hăng, ngạo mạn. Kinh thành Thăng Long được giải phóng. Quân xâm lược đã bị quét sạch ra khỏi bờ cõi nước ta.
Trần Quang Khải là nhà thơ đầu tiên đã đưa địa danh sông núi Đại Việt thân yêu vào thơ ca. Cái tên Chương Dương và Hàm Tử đã in đậm vào lịch sử chống ngoại xâm, vào lịch sử văn chương như một dấu son chói lọi. Phải là người trong cuộc, tha thiết yêu non sông gấm vóc của đất nước mình, Trần Quang Khải mới viết được những câu thơ hào hùng đến thế!
Hai câu thơ sau:
Thái bình tu nỗ lực,
Vạn cổ thử giang san.
(Thái bình nên gắng sức,
Non nước ấy ngàn thu.)
Đây là lời vị thượng tướng động viên dân chúng hãy bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng, phát triển đất nước trong hòa bình và tin tưởng sắt đá vào sự bền vững muôn đời của Tổ quốc.
Danh tướng Trần Quang Khải vừa từ chiến trường trở về, áo bào còn vương khói súng, chưa kịp nghỉ ngơi đã lo ngay đến nhiệm vụ trước mắt cũng như kế sách lâu dài cho quốc gia, dân tộc. Ông nhấn mạnh: Trong thời bình, mọi người cần phải dốc hết sức lực để xây dựng non sông. Nước mạnh, dân giàu thì mới đánh tan được tham vọng ngông cuồng của giặc ngoại xâm, đồng thời chủ quyền độc lập mới được giữ gìn lâu dài. Điều đó chứng tỏ Trần quang Khải vừa là một chiến tướng, vừa là một vị đại thần có tài kinh bang tế thế, luôn đặt trách nhiệm với dân, với nước lên hàng đầu.
Ngôn ngữ bài thơ Phò giá về kinh rất giản dị nhưng ý tưởng chứa đựng bên trong thật lớn lao. Khi Tổ quốc đứng trước họa xâm lăng thì vua tôi đồng lòng, anh em hòa thuận, cả nước góp sức (Trần Quốc Tuấn). Trong hòa bình, từ vua quan đến tướng sĩ, từ vương hầu đến chúng dân, ai ai cũng phải tu trí lực để đất nước Đại Việt được trường tồn. Câu thơ hàm chứa một tư tưởng vĩ đại, cho thấy tầm nhìn xa rộng và sáng suốt của Trần Quang Khải.
Tuy bài thơ ra đời cách đây gần tám trăm năm nhưng cho đến nay ý nghĩa của nó vẫn còn nguyên vẹn. Bài học rút ra từ bài thơ là nếu chúng ta không chăm lo xây dựng đất nước hùng mạnh, dân trí mở mang thì làm sao chống lại được ý đồ xâm lược, đồng hóa của các thế lực phản động nước ngoài đang rình rập, nhòm ngó đất nước ta?!
Tương tự bài Sông núi nước Nam, bài thơ Phò giá về kinh cũng thể hiện lòng yêu nước theo kiểu mộc mạc, tự nhiên nhưng mạnh mẽ, hào hùng. Hai bài thơ đều phản ánh bản kĩnh vững vàng, khí phách hiên nagng của dân tộc ta. Một bài nêu cao chủ quyền độc lập thiêng liêng, khẳng định nước Nam là của vua Nam, không kẻ nào được phép xâm phạm, nếu cố tình xâm phạm tất sẽ chuốc lấy bại vong. Một bài thể hiện khí thế hào hùng và bày tỏ khát vọng xây dựng, phát triển đất nước trong hòa bình với niềm tin đất nước sẽ bền vững nghìn thu.
Bài Phò giá về kinh của Trần Quang Khải là một kiệt tác trong thơ văn cổ. Ý thơ hàm súc, cô đọng; ngôn ngữ thơ giản dị, gợi cảm. Bài thơ thể hiện niềm tự hào to lớn về sức mạnh chiến thắng của dân tộc ta và làm sống lại những năm tháng hào hùng đánh đuổi quân xâm lược Nguyên - Mông. Đồng thời nó nhắc nhở mỗi người Việt Nam phải biết nâng cao ý thức trách nhiệm công dân trong việc bảo vệ và xây dựng đất nước thanh bình, giàu đẹp, bền vững muôn đời.
Thế giới xung quanh chúng ta trở nên đẹp đẽ và ý nghĩa biết bao khi ta biết yêu quý, trân trọng và cảm nhận vẻ đẹp của chúng. Và trong thế giới ấy, em yêu quý nhất là cây phượng vĩ.
Đó là cây phượng đứng sừng sững ở góc sân trường- khoảng sân đã gắn bó với em hai năm học cấp hai. Tình yêu dành cho cây phượng giống như sự nâng niu, gìn giữ những kỉ niệm dưới mái trường yêu dấu, nơi thanh xuân đẹp đẽ của mỗi con người. Không biết cây phượng có tự bao giờ nhưng em nghe bác bảo vệ kể lại rằng từ ngày thành lập trường, cây phượng đã trồng nơi đây. Đến nay cây cũng đã hơn hai mươi tuổi, trở thành một trong những cây nhiều tuổi nhất trên sân trường. Nhìn từ xa cây như một chiếc ô khổng lồ che mát cả một khoảng sân rộng.
Rễ cây to, tròn và đâm sâu xuống lòng đất mẹ hút chất dinh dưỡng để nuôi cây. Có những chiếc rễ ngoằn nghèo mọc chồi lên mặt đất như những con trăn khổng lồ và đó cũng là chỗ ngồi lí tưởng để trò chuyện, học bài của chúng em vào mỗi giờ giải lao. Thân cây mọc thẳng đứng lên phía trời xanh, cao khoảng hơn 10 mét. Thân cây to đến mức phải hai bạn học sinh ôm mới xuể. Nó khoác lên mình tấm áo màu nâu sẫm, xù xì và thô ráp nhưng bên trong là những mạch gỗ đang ngày ngày vận chuyển chất dinh dưỡng nuôi cây.
Từ phía ngọn cây mọc ra biết bao là cành lá, đâm ra tứ phía như những cánh tay đón nắng đón gió của đất trời khoáng đạt. Mùa xuân cây phượng đâm chồi nảy lộc để rồi hè đây, lá cây lại xanh ngát một màu mát mẻ. Lá phượng không to như lá của các loài cây khác mà nhỏ li ti như lá me. Mỗi khi có một cơn gió nhẹ thoảng qua, hàng trăm chiếc lá lại thi nhau lìa cành, chao liệng giữa không trung rồi đáp xuống đất một cách nhẹ nhàng và thanh thản.
Khi những tiếng ve râm ran trong vòm lá, khi những bạn học sinh cuối cấp đang gấp rút chuẩn bị cho mùa thi căng thẳng thì cũng là lúc phượng ra hoa như để xoa dịu đi cái nắng gay gắt và chói chang của ngày hè oi bức. Những bông hoa phượng mới đẹp làm sao, một vẻ đẹp rất riêng, rất đặc trưng như chính thời học sinh vậy. Hoa phượng không mọc riêng lẻ mà kết thành từng chùm trông rất đẹp. Mỗi bông hoa có năm cánh hoa, nhỏ nhỏ xinh xinh hình tròn. Mỗi cánh hoa khoác lên mình màu đỏ thắm rực rỡ, mềm mại và khẽ đung đưa trước gió như những cánh bướm non. Màu đỏ ấy của mỗi bông hoa cùng nhau kết lại thành một vùng trời màu đỏ, như một ngọn đuốc rực cháy cả một góc sân trường. Điều đặc biệt là ngoài năm cánh nàu đỏ, mỗi bông goa còn có một cách lốm đốm vàng như tô điểm cho mày đỏ vốn rực rỡ kia. Hương hoa phượng không ngào ngạt như hoa ly mà chỉ thoang thoảng trong không khí. Chỉ thế thôi cũng để để thu hút các anh ong chị bướm đến hút những giọt mật tinh túy.
Cây phượng không chỉ là cây che bóng râm, che nắng, che mưa mà đó còn là loại cây gắn bó nhất với tuổi học trò.
Cây phượng nơi góc sân cứ lặng lẽ theo năm tháng đã chứng kiến sự khôn lớn, trưởng thành của bao thế hệ học sinh, là chứng nhân của bao cuộc chia tay bịn rịn của thầy cô và bè bạn. Nơi đây, dưới tán cây này còn là nơi lưu giữ những kỉ niệm tuổi học trò- quãng thời gian đáng nhớ nhất trong cuộc đời mỗi người.
Em rất yêu quý cây phượng, một tình yêu hồn nhiên và trong sáng đến lạ thường như yêu tuổi học sinh của mình vậy.
