- Quan hệ sản xuất phong kiến : quan hệ bóc lột giữa địa chủ và nông dân lĩnh canh, bị bóc lột qua tô thuế ( Nông dân lĩnh canh nhận ruộng đất của địa chủ để cày cấy và đến mùa vụ phải địa tô ).
- Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa : vô sản bị bóc lột sức lao động trong các nhà máy, xí nghiệp, công sở, đồn điền, ... bởi giai cấp tư sản.
