Cây mai đã gắn bó với làng quê Việt Nam từ lúc người dân biết khai hoang, lập làng để sinh sống. Dù đất có khô cằn, thiếu chất dinh dưỡng thì rể mai vẫn bám và đi sâu vào lòng đất mẹ, lấy nước từ nguồn để nuôi thân cây cũng như người Việt Nam yêu đất Việt và luôn gìn giữ đạo lý, cội nguồn văn hóa đẹp của dân tộc.
Cây mai phải chịu nhiều nắng, gió, mưa, bão.... nhưng vẫn vững vàng theo năm tháng, vươn sức sống để đâm chồi nảy lộc, là nét tượng trưng cho phẩm chất nhẫn nại, kiên trì và can đảm trước mọi khó khăn thử thách, phấn đấu xây dựng cuộc sống mới. Hình ảnh cây mai chịu thời tiết khắc nghiệt, để đến cuối đông trút hết những chiếc lá trên cành cho chồi non nảy lộc và hoa mai vàng nở vào đầu xuân, nói lên đức tính hi sinh cao cả của cha ông ta cho tương lai thế hệ mai sau.
Nhánh mai vàng ngày tết còn giúp ta giữ gìn nét văn hóa tốt đẹp của dân tộc về tri ân, báo hiếu ông bà tổ tiên. Mỗi độ xuân về, hoa mai vàng chớm nụ chuẩn bị kheo sắc thì cũng là lúc những thành viên trong gia đình đi làm ăn, sinh sống xa quê lại nao nức trở về quê sum hợp, thăm ông bà, cha mẹ...
Chính những tính chất đặc biệt nổi bật, tượng trưng cho những đức tính, phẩm chất đẹp của con người Việt Nam, cây mai đã được xếp vào hàng: Tùng, Cúc, Trúc, Mai, là bốn loài cây tứ Tứ quý có những tính chất đặc biệt nổi bật, thể hiện một sức sống mãnh liệt, nhưng bình dị, thanh tao....
Hình ảnh cây mai sống trong sương mai nắng chiều qua bốn mùa xuân, hạ, thu, đông mà nở hoa đó là năng lực sống nhiệm mầu. Nó xứng đáng là biểu tượng cho trạng thái thân - tâm vô nhiễm trong cuộc đời. Thế nên, Thiền sư Mãn Giác có bài thơ “Cáo tất thị trúng” có nội dung như sau:
"Xuân đi trăm hoa rụng,Xuân đến trăm hoa cười.Việc đời qua trước mắt,Già đến trên đầu rồi!Chớ bảo xuân tàn hoa rụng hết,Ngoài sân đêm trước một cành mai.”
Những câu thơ là lời tâm sự chân tình về sự việc đến và đi trong cuộc đời ngắn ngủi của con người. Vạn vật đều chung trạng thái: thành, trụ, hoại, không và con người cũng trong quy luật: sinh, lão, bệnh, tử. Hạnh phúc thật sự của một đời người chính là sống với cái tâm chân thật, không bị vướn những cám dỗ của cuộc đời. Và Thiền sư Mãn Giác rất tinh tế khi quán chiếu hình ảnh cây mai ngày tết để thông điệp đến mọi người đang sống trong trường đời nhận thức đúng về ý nghĩa cuộc đời.
Hoa Mai không ngạt ngào sắc hương như những loài hoa khác nhưng đặc tính sống của loài mai biểu trưng cho những đức tính tốt đẹp của con người. Cành mai ngày tết là hình ảnh ẩn dụ cho sức sống và trí tuệ của con người Việt Nam. Tên gọi của loài hoa này cũng chính là biểu tượng của sự mai mắn, tốt đẹp, một sự khởi đầu hoàn hảo và thịnh vượng cho một năm mới. Hoa mai còn có ý nghĩa xua đuổi những điều xấu xa, không tốt đẹp và cầu cho một năm mới luôn được bình an, hạnh phúc và phát đạt. Và có lẽ vì thế mà hoa mai vàng là một trong những sự lựa chọn hàng đầu của người dân Việt, đặc biệt là người miền Nam, chọn để thờ cúng và trang trí trong nhà vào dịp Tết Nguyên Đán. Mỗi độ xuân về, mai vàng làm sắc xuân trở nên tươi đẹp đến lạ kỳ đối với mỗi con người Việt Nam./.
