Nguyến Trãi nhắc nhiều đến lí tưởng "ái quốc ưu dân" - một nội dung quan trọng của học thuyết Nho giáo. Tuy nhiên thơ ông không phải sự lặp lại một cách khô cứng những lí thuyết có sẵn mà thể hiện chiều sâu những suy tư trăn trở. "Ái ưu" ở đây không chỉ là vấn đề nhận thức mà đã trở thành tâm trạng
"Tiên ưu niệm", "tiên ưu chí" ở Ức Trai cao hơn nhiều so với lí tưởng "tiên ưu hậu lạc" thông thường. Nhà Nho đề cao quan niệm "tiên ưu hậu lạc" của Phạm Trọng Yêm, một danh thần đời Tống: "Tiên thiên hạ chi ưu nhi ưu, hậu thiên hạ chi lạc nhi lạc" (Lo thì lo trước thiên hạ, vui thì vui sau thiên hạ). Nguyễn Trãi thường chỉ nói tới tiên ưu mà không nói tới hậu lạc. Nguyễn Trãi không dành cho mình sự "hậu lạc", dù đó chỉ là niềm vui sau mọi người.
