Chuyển hóa vật chất và năng lượng bao gồm 2 mặt đối lập nhưng thống nhất, có thể coi là một mũi tên 2 chiều, đồng hóa cung cấp nguyên liệu cho dị hóa, dị hóa phân giải sản phẩm của đồng hóa, tạo ra năng lượng cung cấp cho quá trình dị hóa:
- Đồng hóa: là quá trình tổng hợp từ các chất đơn giản thành các chất phức tạp đặc trưng của cơ thể và tích lũy năng lượng
- Dị hóa: là quá trình phân giải các chất phức tạp thành các chất đơn giản và giải phóng năng lượng
$-$ Đồng hóa: là quá trình tổng hợp các chất và tích lũy năng lượng
$-$ Dị hóa: là quá trình phân giải các chất dinh dưỡng, năng lượng do đồng hóa tạo nên
$→$ Đồng hóa và dị hóa là hai quá trình đối lập nhau, mâu thuẫn với nhau nhưng chúng có vai trò gắn bó mật thiết và chặt chẽ với nhau. Nếu thiếu 1 trong 2 quá trình trên $→$ Trao đổi chất sẽ không diễn ra.
