Từ xa xưa ông cha ta đã có câu “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng”, cho đến ngày nay câu tục ngữ vẫn phát huy giá trị và sự đúng đắn của nó trong thực tế. Mặc dù vậy, có một số ý kiến lại cho rằng “Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng”. Chúng ta cần làm sáng tỏ những ý kiến về câu tục ngữ này để nhìn nhận thật rõ ràng.

      Về nghĩa đen, mực là một chất lỏng được dùng để viết hoặc vẽ. Nó có màu đậm, thường là màu đen và khó tẩy rửa. Khi sử dụng nó ai cũng phải cẩn thận nếu không mực sẽ làm bẩn lên tay, lên áo hay lên tường.

     "Rạng" ở đây có nghĩa là sáng. Còn đen và vật dùng để thắp sáng. Đèn điện, đèn pin hay đèn dầu đều là những thứ rất hữu ích đối với cuộc sống của con người. Nhờ có đèn, chúng ta mới có ánh sáng để học tập, làm việc. Đèn soi sáng cả những nơi mặt trời không thể chiếu rọi. Đèn xua tan bóng tối, giúp người nhìn rõ mọi vật xung quanh. Đúng như lời nhận định "gần đèn thì sáng".

     Như vậy, xét theo nghĩa đen, câu tục ngữ muốn thể hiện: nếu như chúng ta tiếp xúc gần mực sẽ bị bôi bẩn, bị đen; ngược lại nếu chúng ta ở gần đèn thì chúng ta sẽ được đèn soi sáng, do đó mà trở nên sáng suốt tinh tường hơn.

     Không chỉ dừng ở đó, câu tục ngữ còn mang một hàm nghĩa khác. Đó chính là: hoàn cảnh sống tác động đến nhân cách con người như thế nào. Mực là chỉ hoàn cảnh không tốt, môi trường sống không lành mạnh. Đèn là chỉ môi trường sống tích cực. Như thế có nghĩa là khi người ta sống trong môi trường không tốt thì nhân cách dễ bị tha hóa, dễ làm điều sai trái và sa ngã và ngược lại, nếu như được giáo dục trong môi trường lành mạnh thì con người có thể rèn luyện được tích cách của mình cho tốt.

     Tiếp theo, về ý kiến "Gần mực chưa chắc đã đen, gần đèn chưa chắc đã rạng”. Trong tự nhiên, cây dù xanh tốt, hoa dù rực rỡ đến mức nào chăng nữa cũng mọc lên từ đất nâu, ngay cả loài hoa cao quý như hoa sen cũng mọc lên từ bùn đất. Nhờ có bùn, hoa mới nở, lá mới xanh và có những hạt sen thơm kết tinh những tinh hoa của đất trời. Nhờ có đất nâu, cây mới sống tốt và phát triển cho hoa thơm, trái ngọt và cả bóng mát cho con người. Trong thực tế cuộc sống, có rất nhiều người tài giỏi gặt hái được nhiều điều thành công dù họ đã từng sinh ra và lớn lên trong hoàn cảnh khó khăn túng thiếu. Người được coi là "nữ hoàng truyền thông" đồng thời là tỉ phú người Mỹ gốc Phi - Oprah Winfrey đã từng sống trong cảnh tù đày của tâm hồn khi bà bị lạm dụng khi mới lên 9, mang thai ở tuổi 14 và chứng kiến cái chết của con mình ngay sau khi con bà ra đời. Tuy nhiên, cũng từ những bất hạnh đó và cũng một phần ảnh hưởng bởi sự giáo dục khắt khe từ người cha đã tạo nên một Oprah Winfrey mạnh mẽ, kiên cường và đạt được liên tiếp các thành công, trở thành người đứng đầu giới truyền thông như hiện nay. 

    Tóm lại, câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì rạng” đã giúp la thấy rằng môi trường sống có ảnh hưởng không nhỏ đến mỗi con người. Nhưng dù môi trường không lốt nếu có bản lĩnh thì ta vẫn như đóa sen thơm ngát: “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”