I. MỞ BÀI
Giới thiệu đề tài người phụ nữ - liệt kê những tác giả tác phẩm tiêu biểu (vd như Nguyễn Dữ, Nguyễn Du..) - nhấn mạnh đóng góp riêng của Hồ Xuân Hương với chùm thơ Tự tình - trong đó bài Tự tình II để lại nhiều sâu sắc….
II: THÂN BÀI
Giải thích nhan đề Tự tình:
1, Câu 1: Câu thơ mở ra với khoảng thời gian không gian đặc biệt;
Đêm khuya: lúc nửa đêm về sáng, khi vạn vật chìm trong bóng tối
Trên nền không gian ấy nổi bật âm thanh tiếng trống điểm canh
“văng vẳng” từ láy tượng thanh - những âm thanh nhỏ từ xa vọng đến - càng gợi cái im vắng của không gian (lấy động tả tĩnh)
“dồn” đối lập tương phản - âm thanh dồn dập gấp gáp như hối thúc, dội vào lòng người.
2, Câu 2
Cấu trúc đảo ngữ đc nhà thơ sử dụng để nhấn mạnh:
cảm giác lẻ loi trơ chọi
nỗi bẽ bàng trơ chẽn
”Cái hồng nhan” cụm từ ngữ mang sắc thái trái ngược
”cái” suồng sã
”hồng nhan” trang trọng
"Với nước non” gợi cốt cách cứng cỏi, tư thế kiêu hãnh của người phụ nữ cô đơn buồn tủi..
3, Hai câu 3, 4
Người phụ nữ lẻ loi cô độc ấy muốn kiếm tìm cho tâm hồn mình một điểm tựa nhưng ko thể
Chén rượu: nỗi cô đơn buồn tủi chồng chất – phải tìm đến chén rượu – mong có sự khuây khoả…nhưng kết cục "say lại tỉnh” – lúc tỉnh ra thì nỗi cô đơn buồn tủi lại càng trĩu nặng
Hướng đến vầng trăng mong tìm thấy một người bạn tri ân giữa đất trời nhưng:
mảnh trăng khuyết mỏng manh
lại còn bóng xế – đang tà đang lặn – càng thêm mờ nhạt xa vời
==>Con người chới với giữa một thế giới mênh mông hoang vắng - bất lực trước nỗi cô đơn trơ trọi của chính mình.
4, Hai câu 5, 6
Nhưng người phụ nữ đó không hề đắm chìm trong tuyệt vọng mà cất lên tiếng nói bi phẫn – tràn đầy tinh thần phản kháng
Tác giả đã sử dụng các yếu tố tương phản để gợi lên thân phận người phụ nữ xưa “rêu từng đám; đá mấy hòn” – ít ỏi nhỏ nhoi trên nền không gian rộng lớn mênh mông của chân mây mặt đất
Ẩn dụ cho thân phận lẻ loi cô đơn của chủ thể trữ tình
Nhưng người phụ nữ này đã ko chịu khuất phục – trái lại dũng cảm đấu tranh – tinh thần phản kháng mạnh mẽ quyết liệt
tinh thần ấy đc diễn tả bằng cấu trúc đảo ngữ với những động từ mang sắc thái mạnh “xiên ngang; đâm toạc”…
khát vọng “nổi loạn”: phá tung đạp đổ tất cả những trói buộc đang đè nặng lên thân phận mình…
5, Hai câu cuối
Tiềm ẩn trong tâm hồn người phụ nữ ấy là niềm khát khao được hạnh phúc
Câu 1:
“ngán” – tâm sự chán trường, bất mãn
xuân đi: tuổi trẻ của con người cứ trôi qua – thời gian không chờ đợi
xuân lại lại: vòng tuần hoàn của thời gian vô tận - sự trớ trêu: cứ mỗi mùa xuân đến cũng là lúc tuổi xuân của con người mất đi, quy luật khắc nhiệt của tạo hoá.
=> Bộc lộ ý thức của con người về bản thân mình với tư cách cá nhân – có ý thức về giá trị của tuổi thanh xuân và sự sống.
Câu 2: Đời người hữu hạn, tuổi xuân ngắn ngủi mà cơ hội có hạnh phúc lại quá mong manh
"mảnh tình”: chút tình cảm nhỏ nhoi – lại còn phải san sẻ – cuối cùng chỉ còn là "tí con con” – chút nhỏ nhoi không đáng kể
câu thơ in đậm dấu ấn tâm trạng nhà thơ – Hồ Xuân Hương là người phụ nữ xinh đẹp tài hoa – nhưng lỡ làng duyên phận – từng chịu cảnh làm lẽ – thấm thía hơn ai hết nỗi cay đắng bẽ bàng hờn tủi của cảnh ngộ mảnh tình san sẻ…
=> Ẩn sâu trong những dòng thơ này là niềm khát khao hạnh phúc tình yêu – một tình yêu nồng thắm, một hạnh phúc trọn vẹn đủ đầy.
III: KẾT BÀI
Bày tỏ một cách chân thành sâu sắc những tâm tư tình cảm, tác giả đã cất lên tiếng nói đồng cảm sâu sắc với thân phận người phụ nữ…đồng thời nhà thơ thể hiện tinh thân phản kháng mạnh mẽ và khát vọng hạnh phúc tha thiết -> tràn đầy giá trị nhân đạo.
