Ai đã từng dừng chân ghé lại Quảng Bình, chắc hẳn đều đã nghe đến dòng Nhật Lệ thân thương, hiền hòa của người xứ Quảng. Bắt nguồn bắt nguồn từ núi U Bò, Co Roi (Trường Sơn) chảy ra Biển Đông tại cửa Nhật Lệ. Sông có chiều dài 85 km với hai nhánh chính: sông Long Đại (hay Đại Giang) chảy qua huyện Quảng Ninh và sông Kiến Giang chảy qua huyện Lệ Thủy, gặp nhau ở Trung Quán.
Nhật Lệ là dòng sông tuyệt đẹp của vùng đất miền Trung. Tên sông có nghĩa là “sự rực rỡ của ánh sáng mặt trời” đã được ngợi ca trong câu thơ cổ của Hồ Thiên Du “nhật chi lệ bất vô chi chúc giả” nghĩa là “sự rực rỡ của ánh sáng mặt trời thì không nơi nào là nó không chiếu đến được”. Khi mặt trời nhô lên khỏi cồn cát Bảo Ninh, đứng ở bờ nam sông Nhật Lệ nhìn về hướng đông sẽ thấy con sông lấp lánh sáng rực rỡ suốt dọc chiều dài hàng trăm mét. “Người Đồng Hới vẫn có cái thú ra bờ sông ngắm mặt trời mọc. Dẫu có đến ngàn lần thì cứ vẫn háo hức như mới thấy lần đầu”. Và cũng như bao con sông khác nằm ở dãi đất miền Trung này, dòng Nhật Lệ cũng gắn liền với những cuộc chiến tranh ác liệt, khốc tàn…biết bao nhiều bom đạn đã nằm dưới dòng sông này và biết bao chiến sỹ đã ngã xuống nơi đây…
Thành phố Đồng Hới được thiên nhiên ưu ái, ban tặng cho dòng sông Nhật Lệ mềm như dải lụa uốn quanh, ôm ấp phố phường.Rất nhiều vị khách đã từng có chung một dòng suy nghĩ khi ngắm dòng Nhật Lệ này. Lúc bình minh lên, dưới những rặng dừa xum xuê trĩu quả, thích nhất là đứng ngắm nhìn những tầng nhà san sát như chồng lên nhau nghiêng mình soi bóng xuống dòng sông Nhật Lệ lung linh huyền ảo. Khi Mặt trời vượt qua đỉnh rặng dừa, ánh nắng trải trên dòng sông như dát vàng tạo thành một vệt dài lấp lánh, thuyền bè ngược xuôi tấp nập vào lộng ra khơi. Ai ai đến đây cũng đều thích ngắm bình minh trên dòng Nhật Lệ, bởi vẻ thơ mộng, yên bình đến lạ kỳ.
