Nhân dân ta từ xưa đến nay vốn có truyền thống tôn trọng đạo lí. Những bài học đạo lí làm người luôn luôn được nhân dân ta nhắc nhở trong cuộc sống hằng ngày. Câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẽ trồng cây” chính là lời nhắc nhở sâu sắc về sự đền ơn đáp nghĩa cao quý trong cuộc sống.
Quả là một sản phẩm của cây, được tạp thành nhờ sự thụ phấn của hoa. Trong cuộc sống có thể hiểu quả là kết quả, thành quả, thành tựu đạt được qua một quá trình lao động tích cực.
Kẻ trồng cây là người dã vun tròng, chăm bón cho cây ấy tốt tươi, tạo được hoa thơm, quả ngọt. Kẻ trồng cây chính là người đã tạo ra các thành quả lao động, đem đến sự hữu ích cho cuộc sống này.
Ăn là đón nhận, là hưởng thụ, quả là kết quả, thành quả tốt đẹp có ích ở đời. Người trồng cây là người tạo ra kết quả, thành quả có ích. Khi ta ăn một trái cây nào đó thì ta phải nhớ đến người trông cây tạo quả. Người ăn quả là người đón nhận thành quả tốt đẹp đó.
Câu tục ngữ khuyên ta khi thụ hưởng hay đón nhận được thành quả lao động của người khác làm cuộc sống ta tốt đẹp hơn, làm cho ta hạnh phúc thì phải biết ơn người đem lại thành quả ấy, hạnh phúc ấy cho mình.
Không một sự hữu ích nào nào tự nhiên mà có. Nó có được là nhờ sức lao động bền bỉ của con người. Như hoa thơm, quả ngọt trên cành, dẫu có tự nhiên nhưng thơm ngọt là nhờ có sự vun xới của con người. Người trồng cây là người gieo giống vun trồng đỏ mồ hôi công sức để cây ra hoa kết trái. Không có người trông cây thì không có cây xanh, không có trái ngọt. Từ trồng cây đến khi cây có trái là một quá trình lâu dài đầy vất quả, gian nan của người trồng cây. Vì vậy khi được ăn quả thì người ăn quả không thể không nhớ người trồng cây.
Người ăn quả là người hưởng thụ, được sử dụng thành quả do người khác tạo ra thành quả mang lại mà bản thân họ không phải tốn công sức thì khi sử dụng các thành quả đó, ta không thể không nhớ ơn người đã làm ra thành quả cho ta hưởng. Biết ơn người đã cho ta điều tốt đẹp là lối sống phù hợp với đạo lý làm người của dân tộc. Ngược lại khi được hửng thành quả lao động hay có được hạnh phúc do người khác đem lại mà ta không biết đến sự đền ơn đáp nghĩa là trái đạo lí, trở thành kẻ vô ơn, bạc nghĩa nhất định phải lên án.
Không ai có thể một mình mà tạo ra cả thế giới. Bản chất của cuộc sống là sự kế thừa các thành quả lao động. Những gì ta đang có hôm nay một phần lớn ta kế thừa từ các thế hệ đi trước. Dù muốn hay không muốn ta đều thụ hưởng các giá trị lao động của người khác tạo ra và để lại. Bởi thế, hãy sống có lòng biết ơn, trân trọng thành quả lao động của con người và không ngừng tạo ra các giá trị lao động hữu ích, góp phần thúc dẩy cuộc sống phát triển.
Trước hết phải biết kính trọng và biết ơn những người đã tạo ra thành quả cho ta hưởng thụ. Đồng thời phải quý trọng sức lao động của con người. Không phung phí, làm tổn hại, thất thoát những giá trị lao động của bản thân và của người khác.
Học cách quý trọng các thành quả mình được hưởng, đồng thời phải phát huy hiệu quả của các thành quả đó trong quá trình sử dụng. Ngoài việc biết hưởng thụ ra ta còn phải biết giữ gìn và bảo vệ thành quả đó sao cho xứng đáng là người kế tục và cũng có trách nhiệm gieo giống vun trồng cây cho các thế hệ mai sau.
Quyết liệt phê phán những thái độ sai trái vô ơn, bạc nghĩa, sử dụng lãng phí hay phá hoại thành quả có ích và coi thường những người có công với nhân dân, với tổ quốc.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây là một bài học đạo đức sâu sắc, một lời khuyên chân thành có tính giáo giục cao đối với mọi thế hệ. Câu tục ngữ còn thể hiện phẩm chất tốt đẹp, đạo lí tri ân của con người Việt Nam: “Uống nước nhớ nguồn”. Học sinh thực hiện đạo lí sống có lòng biết ơn phải coi cha mẹ, thầy cô giáo là những người trồng cây, còn bản thân là người ăn quả, do đó phải biết kính trọng và biếc ơn thầy cô giáo. Sống đứng với đạo lí dân tộc là cách tốt nhất để trưởng thành và trở thành người tốt đẹp.
