A. Mở bài
- Giới thiệu tác giả: Xuân Quỳnh
+ Là nhà thơ tiêu biểu của nền thơ ca hiện đại Việt Nam.
+ Chuyên viết về tình yêu
- Giới thiệu tác phẩm: Sóng
+ Được viết vào năm 1967, khi tác giả có chuyến đi thực tế tại biển Diêm Điền.
+ Đứng trước những con sóng nối tiếp, vô tận của biển cả, Xuân Quỳnh đã nhận thấy sự đồng điệu giữa những cung bậc, trạng thái của sóng với cung bậc tình cảm, khát vọng trong tâm hồn của người phụ nữ khi yêu.
+ Bài thơ “Sóng” được in trong tập “Hoa dọc chiến hào” – tập thơ tiêu biểu của Xuân Quỳnh trong những năm tháng kháng chiến chống Mĩ.
+ Trong tác phẩm này, nhà thơ đã sử dụng hai hình tượng “sóng” và “em” khi tách biệt, khi thống nhất, hòa vào làm một để diễn tả vẻ đẹp trong tình yêu của tâm hồn người phụ nữ.
- Giới thiệu khái quát về khổ thơ
B. Thân bài
1. Lí luận về thơ
- Nếu như tác phẩm tự sự thường phản ánh tư tưởng, tình cảm của tác giả thông qua việc tái hiện khách quan hiện thực đời sống thông qua tình huống truyện, sự kiện, nhân vật, chi tiết…thì thơ ca đi vào phản ánh thế giới tâm hồn con người trước rung cảm tinh tế sâu sắc, trước cuộc sống muôn màu.
- Vì thế Lê Qúy Đôn nói: “thơ ca khởi phát từ lòng người”. Có thể nói, bài thơ “Sóng” của Xuân Quỳnh đã thể hiện rõ nét điều đó.
2. Phân tích
a. Khổ "Cuộc đời...về xa"
* Xuân Quỳnh viết bài thơ Sóng vào thời điểm khi nhà thơ vừa trải qua đổ vỡ trong tình yêu. Vì thế Xuân Quỳnh không dễ dàng dứt bỏ những chiêm nghiệm đầy ám ảnh về sự mong manh hữu hạn của đời người, của tình yêu:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”
- Xuân Quỳnh quả thực tinh tế khi sử dụng nghệ thuật đối lập cùng một loạt hình ảnh thơ chỉ sự rộng dài của không gian, thời gian “cuộc đời”, “năm tháng”, “biển rộng”…để nhấn mạnh một thực tế không đổi thay.
+ Những tưởng cuộc đời con người là dài rộng nhưng so với năm tháng vĩnh hằng, vô thủy vô chung, cuộc đời lại thành ra ngắn ngủi chẳng đáng là bao.
+ Cũng như biển kia vẫn cậy mình dài rộng nhưng so với cái bao la của vũ trụ, so với cái mải miết trôi đi của đám mây thì biển cũng trở nên hữu hạn, nhỏ bé trong tầm tay.
=> Ở đời chẳng có gì là mãi mãi, tình yêu và đời người lại càng không thể.
* Liên hệ: Vì thế trong một bài thơ khác, Xuân Quỳnh cũng từng thú nhận rằng:
“Em đâu dám nghĩ là vĩnh viễn
Hôm nay yêu mai có thể xa rồi”
- Khẳng định điều này không hẳn là Xuân Quỳnh bi quan, tác giả dự cảm và lo lắng thò đúng hơn. Đó là cái âu lo chính đáng của người đàn bà từng trải qua nhiều sóng gió, cái âu lo của người đàn bà biết yêu quý cuộc sống và tình yêu như máu thịt.
* Liên hệ: Đúng như Phó Giáo sư – Tiến sĩ Lưu Khánh Thơ nhận xét: “Tình yêu trong thơ của chị đẹp và trong sáng. Dù có nhiều gian truân, tình cảm luôn trọn vẹn đến tận cùng như con sóng gió nhỏ đến với bờ xa. Vì lẽ đó, thơ chị đầy ắp những lo âu, e ngại”.
- Với Xuân Quỳnh “Lo âu mới thực sự là điệu hồn của chị”. Nhưng càng âu lo cả nghĩ bao nhiêu, Xuân Quỳnh lại càng gắn bó với cuộc đời với tình yêu bấy nhiêu.
+ Cặp quan hệ từ “tuy – vẫn”, “dẫu – vẫn” đã khẳng định niềm tin mạnh mẽ của Xuân Quỳnh vào tình yêu và cuộc đời.
+ Dẫu biết cuộc đời hữu hạn chỉ trong thoáng chốc tấc, tình yêu có thể mong manh tựa sương khói mây trời thì Xuân Quỳnh vẫn luôn tin vào tình yêu. Thậm chí có lúc Xuân Quỳnh tin với niềm tin mãnh liệt và tuyệt đối.
=> Xuân Quỳnh tin vào tình yêu sẽ như những đám mây kia, mỏng manh đấy, nhỏ bé đấy nhưng vẫn mãi bay về xa, dẫu cho biển có dài rộng, dẫu cho cuộc đời có nhiều giông tố trái ngang. Tình yêu trong thơ Xuân Quỳnh đúng là những cánh hoa trong bão, là nơi chốn nương thân cho một cánh chuồn bay trong gió.
b. Khổ "Làm sao...còn vỗ"
- Xuân Quỳnh không chỉ là người phụ nữ dám yêu mà còn dám tận hiến cho tình yêu và luôn có những khát khao cháy bỏng và mãnh liệt:
"Làm sao được tan ra
Thành trăm ngàn con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ"
+ Hai câu thơ đầu của khổ thơ thực sự là nỗi niềm băn khoăn đầy thúc bách và chân thành của Xuân Quỳnh. Câu hỏi tu từ "Làm sao được tan ra" như khẳng định những khát khao, những trăn trở tìm kiếm một phép màu nào đó giúp Xuân Quỳnh có thể chiến thắng sự hữu hạn và phù du của kiếp người, của tình yêu. Và phép màu ấy chính là sự tan ra trong khát vọng mãnh liệt và bao dung của người phụ nữ.
+ "Tan ra" không phải là sự buông bỏ mất đi, tan ra là một ước nguyện được hóa thân, được hi sinh và dâng hiến một cách trọn vẹn cái bản ngã của mình, cho khát vọng tình yêu lớn lao. Vậy là Xuân Quỳnh không cam tâm làm một con sóng nhỏ giữa đại dương, Xuân Quỳnh muốn được hóa thân thành trăm ngàn con sóng nhỏ để có thể vượt qua mọi giới hạn chật hẹp và tầm thường, để có thể hòa nhập và thăng hoa trong tình yêu lớn lao của đại dương.
=> Ở câu thơ này, Xuân Quỳnh chỉ ước thành trăm ngàn con sóng nhỏ trong đại dương, tưởng chừng là nhỏ bé khiêm nhường nhưng thực sự lại rất kiêu hãnh và lớn lao. Bởi không có những con sóng nhỏ thì sao có biển lớn. Cũng như không có em thì không thể có tình yêu đôi ta. Đó là cách khẳng định tình yêu khiêm nhường mà mãnh liệt của người phụ nữ luôn có những khát vọng tình yêu lớn lao. Với Xuân Quỳnh, biển rộng dài là thế, tình yêu mong manh là thế nhưng bà biết cách để hóa giải nó. Tình yêu chỉ thực sự mong manh nếu đó là tình yêu vị kỉ và tầm thường. Tình yêu sẽ bền chặt lớn lao khi tình yêu ấy đủ lớn, đủ bao dung để hòa nhập tình yêu cá nhân với tình yêu cuộc đời lớn lao.
- Tình yêu hòa nhập để lớn mạnh nhưng khát vọng tình yêu của Xuân Quỳnh không dừng lại ở sự hòa nhập trong không gian đại dương.
+ Xuân Quỳnh còn khao khát một tình yêu, tình yêu ấy phải "ngàn năm còn vỗ".
+ "Ngàn năm" là từ chỉ số lượng lớn, lớn hơn cả thời gian "trăm năm" của đời người. Đó là thời gian mãi mãi vĩnh hằng và bất biến. Đời người có thể hữu hạn nhưng khát vọng tình yêu là vô hạn.
+ Bởi Xuân Quỳnh đã từng khẳng định "Biết yêu anh cả khi chết rồi".
=> Khát vọng của Xuân Quỳnh không đồng thuận với sự sống và cái chết. Khi ta biết yêu, sống hết mình thì tình yêu có thể vượt qua mọi giới hạn để hòa nhập vào cái vô biên của đất trời, của thời gian. Xuân Quỳnh dường như muốn bất từ hóa tình yêu, muốn tình yêu tồn tại vĩnh hằng bất biến trong mọi thời gian, không gian của cuộc đời.
C. Kết bài
- Khẳng định giá trị của tác phẩm
- Tình cảm của em dành cho tác phẩm
“Sóng” là một tác phẩm thành công vang dội của Xuân Quỳnh. Bài thơ bộc lộ tất cả những cung bậc trong tình yêu, thể hiện tình cảm son sắt, thủy chung, tha thiết, cao thượng cùng bao nỗi nhớ thương, niềm tin yêu vào tình yêu cao cả không chấp nhận một tình yêu tầm thường và nhỏ hẹp. Khat vọng một tình yêu cao đẹp thủy chung. Phải có một tâm hồn thủy chung thì mới có những vần thơ đẹp và lung linh đến vậy. Xuân Quỳnh đã góp một hơi thở đắm say, một tiếng sóng đẹp đẽ làm tươi thắm thêm cho thi đàn hiện đại Việt Nam.
