phương đông
hình thành trên các lưu vực bờ sông lớn như sông Nin ( ai cập ) , ti-gơ-rơ , ơ-phơ-rát ( lưỡng hà )
sông ấn và sông hằng ( ấn độ ) sông hoàng hà và sông trường giang ( trung quốc ) từ đầu thiên niên kỉ 4 đến đầu thiên niên kỉ 3 TCN
thiên văn bt lm và sử dụng âm lịch làm đồng hồ bằng bóng nắng mặt trời , ...
phương tây
hình thành trên các bán đảo nhử ở BAN CĂNG ITALYA
từ đầu thiên niên kỉ 1 TCN
thiên văn bt lm dương lịch tạo ra chữ cái ABC.....