Vì không đủ tiền để cưới vợ nên tôi đã phẫn chí đi làm đồn điền cao su ở tận trong Nam. Sáu năm trôi qua quả thật là một quãng thời gian dài đằng đẵng. Sau khi có một chút vốn riêng, nhớ người cha già của mình ở nhà nên tôi quyết định trở về quê hương để làm ăn và lập nghiệp cũng như ở bên chăm sóc thầy tôi lúc về già.

Từ ngày tôi rời xa quê hương đi đồn điền cao su đã lâu mà khung cảnh quê hương trước mắt chẳng hề đổi thay. Nhưng khi tôi bước vào cổng nhà mình thì thấy ngôi nhà vắng tanh, vườn cỏ mọc um tùm rồi tôi bước vào nhà thì thấy trước mắt là một ban thờ, tôi có một linh cảm rất xấu là thầy tôi đã mất . Tôi vội chạy ra sau và kêu thật to thầy ơi! Thầy ơi! Rồi tôi sang nhà ông giáo thì ông bảo:

- Cháu về rồi à.

Tôi vội hỏi.

- Thầy con đâu ạ?

- Con về muộn rồi, thôi vào đây ta nói chuyện.

Ông dẫn tôi vào nhà ngồi trên bàn đưa tôi một bát nước để uống rồi kể lại ngắn gọn những việc diễn ra trong mấy năm gần đây:

- Từ ngày cậu xa quê hương thì thầy cậu chỉ có một mình côi cút vào ra chỉ có cậu Vàng làm bạn mà thôi. Lúc đầu thì thầy cậu vẫn sống qua ngày, 3 sào vườn vẫn đủ cho ông ý ăn uống qua ngày. Nhưng sau bão hoa màu mất hết, không kiếm được việc. lại thêm ốm nặng một trận, thầy cậu càng ngày càng yếu, lại sợ tiêu vào tiền mà ông để lại cho cậu. 

Nghe tới đây thì nước mắt tôi chẳng thể kìm nổi. Sao thầy tôi lại khổ như vậy? Càng nghĩ tôi càng ân hận vô cùng. Ông giáo vỗ vai an ủi rồi tiếp tục câu chuyện:

- Sau đó cuộc sống ngày một thiếu thốn và khó khăn hơn, thiếu trước hụt sau. Đến bản thân thầy cậu còn không tự lo nổi huống chi là con Vàng. Không muốn tiêu hao vào số tiền mà thầy cậu đã tằn tiện kham khổ, làm việc chăm chỉ, chẳng quản nắng mưa cũng là để vun vén cho cậu, để góp cho cậu đủ tiền mà lấy vợ và có tí vốn làm ăn, nên tiếc mãi thầy cậu mới bán con Vàng đi. Lúc đó thầy con đã sang tâm sự với ta, trông đáng thương làm sao. Rất nhiều lần ta ngỏ ý giúp nhưng thầy cậu từ chối một cách hách dịch, khiến ta cũng bất lực. Chỉ có thể biết đứng ngoài nhìn. Bán xong, thầy cậu gửi ta giữ hộ 3 sào vườn, 25 đồng bạc thêm 5 đồng bán con Vàng nữa là 30 đồng bạc. Một phần là dành cho cậu, phần nữa là thầy cậu bảo cất đó, để một khi lão nằm xuống có tiền lo ma chay, không cần đến sự giúp đỡ của hàng xóm. Nhưng ta cũng không ngờ rằng, thầy cậu lại làm nên cơ sự tới vậy. Một hôm ta tình cờ đi ngang nhà cậu thì thấy hàng xóm bu đông. Ta tiến vào trong thấy thầy cậu đang vật vã trên giường, phải nhờ 2 người lực lưỡng trong làng giữ lại. Cái chết vật vã đến hai giờ đồng hồ liền, chỉ có ta và Binh Tư hiểu. Thầy cậu chết vì ăn bả chó - mà chính thầy cậu đi xin, có lẽ sự ân hận về việc bán cậu Vàng vẫn canh cánh trong lòng. Cậu nên hiểu cho thầy cậu, thầy cậu hi sinh quá nhiều cho cậu rồi. 

Nghe xong mọi chuyện tôi mới thấy bản thân mình đã sai như thế nào, u mất sớm chỉ có người cha hết lòng chăm sóc, vừa là mẹ vừa là cha mà tôi sao có thể bỏ rơi thầy mà đi như vậy. Đau quá! Sao lại ra cơ sự này? Xong ông dẫn tôi ra nghĩa địa đưa tôi đến một thầy và đưa ba nén lòng  nhang để thắp lên mộ và

Tôi thương xót cho thầy tôi và thương cho những số phận cực khổ như gia đình tôi. Xã hội này đã làm cho thầy tôi và người nông dân ở đây phải sống đau đớn, dồn họ vào bước đường cùng, tôi căm thù xã hội này. Tôi quyết định đi theo cụ hồ tham gia kháng chiến, lật đổ chế độ cũ, mang lại hạnh phúc. cơm no, áo ấm cho những người nhân dân nghèo khổ sau này.

Vì không có tiền cưới vợ, chứng kiến người con gái mình yêu đi lấy người khác, tôi phẫn chí quyết tâm vào tận Nam Kỳ làm phu ở đồn điền cao su đất đỏ. Biền biệt suốt mấy năm trời, tích cóp được ít tiền, nay tôi mới trở về quê, cũng là để chăm sóc cho người cha tuổi già của mình.

Về tới đầu làng, cảnh vật của làng mình không thay đổi nhiều, tuy có phần xơ xác, tiêu điều hơn xưa. Có lẽ là do cách mạng về nàng, người dân cũng sôi nổi hơn. Tiếng trống, tiếng mõ vang rền.

Chẳng mấy chốc, khu vườn quen thuộc đã hiện ra trước mắt, nhưng lạ thay, sao cả vườn đều ngập trong cỏ dại, ngôi nhà tranh thì cũ kĩ, siêu vẹo, im lìm. Tôi cất tiếng gọi cha, không một lời đáp lại. Nhấc chiếc cửa liếp ra, tôi ngó vào trong: mạng nhện chăng đầy; nắng chiếu qua lỗ thủng trên mái. Không khí lạnh lẽo và mùi ẩm mốc xông lên khiến tôi bất chợt rùng mình. Một cảm giác lo sợ xuất hiện. Tôi vội chạy sang nhà ông giáo để hỏi thăm tin về cha.

Ông giáo nhìn thấy tôi thì nhận ra ngay, ông bảo tôi ngồi xuống rồi từ từ ông kể cho nghe, ông rót chén nước rồi bảo tôi phải bình tĩnh, rồi ông từ từ kể về những ngày cuối đời của người cha tội nghiệp:

- Từ hôm anh đi, ông cụ buồn lắm! Sớm tối chỉ có cậu Vàng quanh quẩn bên cạnh. Cả tổng đói, cả làng đói. Ông cụ đứt bữa thường xuyên. Lúc thì kiếm được cái gì ăn cho qua ngày. Thỉnh thoảng sang bên tôi chơi, ông cụ cứ tự trách mình vì nghèo mà không cưới được vợ cho con, để con phải lưu lạc tha phương kiếm sống. Một buổi chiều, ông cụ nhờ tôi trông coi hộ mảnh vườn ba sào để sau này anh về thì có sẵn đất đấy mà làm ăn. Ông cụ còn gửi tôi giữ giùm ba mươi đồng bạc dành dụm từ việc bán hoa lợi thu được từ mảnh vườn suốt mấy năm qua và tiền bán cậu Vàng. Khốn khổ! Nhắc đến chuyện phải buộc lòng bán nó vì không nuôi nổi nữa, ông cụ cứ khóc vì ân hận là đã nỡ lừa nó. Ông cụ bảo thà chết chứ không bán mảnh vườn của mẹ anh để lại cho anh.

Tôi không ngờ rằng ngày mình trở về lại nghe một tin sét đánh như vậy, cha tôi mất rồi. Ông lại chọn cái chết đau đớn nhất, bi thảm nhất. Bởi chính tay ông tự tay xin Binh Tư ít bả chó để kết thúc cuộc sống này. Để cố giữ cho tôi mảnh vườn và ba mươi đồng bạc, những ngày cuối cùng của cuộc đời ông chẳng dám ăn. Ông giáo còn nói rằng cha tôi chọn cái chết như vậy vì sự ân hận khi bán cậu Vàng luôn giày xéo trong tâm trí, ra đi như vậy thì ông mới thanh thản được

Nghe xong cả câu chuyện thì tôi lặng cả người, nước mắt rơi từ bao giờ không hay. Tôi run run cầm lấy tờ văn tự mà ông giáo đưa cho, vội nói:

- Ông ơi, ông đưa con đi thăm mộ cha với!

Thắp mấy nén nhang cắm lên nấm mộ chưa xanh cỏ, tôi thổn thức tâm sự với người cha hằng yêu quý: “Cha ơi! Con là đứa con bất hiếu, con không nên vì một lúc phẫn chí mà rời bỏ cha, lúc cha cần con nhất con chẳng thể ở bên! Con mong cha tha thứ cho con! Con lầm tưởng là đi kiếm thật nhiều tiền, cho cha những ngày tháng tuổi già đầy đủ, trọn vẹn, giờ thì còn ý nghĩa gì nữa đâu cha ơi!”.

Sự mất mát tột cùng đến quá vội vàng khiến tôi chẳng thể nào nguôi. Tôi ân hận quá! Tôi quyết định lập nghiệp trên chính mảnh đất mà người cha đã dành cả mạng sống của mình để bảo vệ. Tôi nghĩ ở đâu đó, cha sẽ nhìn thấy những việc tôi sẽ làm và được an nghỉ