Chủ nghĩa yêu nước là một trong số những nội dung lớn của văn học Việt Nam nói chung và văn học trung đại nói riêng. Và có thể nói, "Sông núi nước Nam" của Lý Thường Kiệt và "Phò giá về kinh" của Trần Quang Khải là những tác phẩm tiêu biểu về chủ nghĩa yêu nước trong kho tàng văn học trung đại Việt Nam.
Nam quốc sơn hà Nam đế cư
Tuyệt nhiên định phận tại thiên thư
Trước hết, tác giả đã khẳng định chủ quyền dân tộc của nước Nam với việc sử dụng cụm từ "Nam đế cư", điều đó khẳng định nước Nam là của vua Nam, của toàn thể nhân dân Đại Việt, không bất cứ kẻ thủ nào có thể xâm hại được.
với Phò giá về kinh của Trần Quang Khải cùng vậy, hai câu thơ mở đầu bài thơ đã thể hiện lòng tự hào dân tộc thông qua việc tái hiện hào khí chiến thắng của quân ta trong cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên xâm lược.
Đoạt sáo Chương Dương độ
Cầm Hồ Hàm Tử quan
Hai câu thơ mở đầu bài thơ đã tái hiện lại một cách chân thực và rõ nét những chiến thắng vang dội và có ý nghĩa quan trọng, là những chiến thắng mang tính chiến lược, góp phần to lớn vào sự thắng lợi của quân ta trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên xâm lược. Trong hai câu thơ, tác giả đã sử dụng biện pháp liệt kê - Chương Dương.
Thêm vào đó, lòng yêu nước trong hai bài thơ còn được thể hiện ở ý chí kiên cường và lòng quyết tâm trong cuộc đấu tranh bảo vệ và xây dựng đất nước. Trong Sông núi nước Nam, ý chí kiên cường ấy được thể hiện rõ nét qua hai câu thơ kết thúc bài thơ.
Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm
Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư
Câu thơ "Nhữ hà nghịch lỗ lai xâm phạm" sử dụng hình thức câu hỏi nhưng đằng sau đó nó bộc lộ thái độ mỉa mai, khinh thường hành động trái lòng người, ý trời của bọn giặc xâm lược và qua đó khẳng định niềm tin chiến thắng của quân ta. Thêm vào đó, câu thơ kết thúc bài thơ với âm hưởng hào hùng.
Thái bình tu trí lực
Vạn cổ thử giang san
Ra đời trong những ngày chiến thắng của quân và dân ta, lời thơ như một lời động viên để mọi người cùng chung tay, góp sức xây dựng một đất nước ngày càng thịnh vượng, giàu có và phát triển để có thể sánh vai với các cường quốc khác.
Tóm lại, Sông núi nước Nam và Phò giá về kinh mặc dù ra đời cách xa nhau hàng thế kỉ, nhưng cả hai bài thơ đề thể hiện rõ nét lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc.
