Phân tích nhân vật Thị Nở trong tác phẩm Chí Phèo của nhà văn Nam Cao:

Xưa nay nói đến nhân vật nữ xấu nhất trong tác phẩm văn học, người ta sẽ nghĩ ngay đến nhân vật Thị Nở trong truyện ngắn Chí Phèo của nhà văn Nam Cao. Nhà văn Nam Cao miêu tả nhân vật của ông đặc sắc đến nỗi thị Nở đàng hoàng bước ra khỏi tác phẩm, ngang nhiên mang theo tên tuổi và sống mãi trong lòng bạn đọc. Một nhân vật nữ hội đủ ba “phẩm chất”: Xấu xí, nghèo hèn, dở hơi. Có vẻ như ông  đã quá bất công với nhân vật của mình, nhất là khi nhân vật đó lại là nữ giới, sinh ra đã được đời "ban tặng" cho một mĩ từ – "phái đẹp". Phải chăng, Thị Nở là một khối tự nhiên không đẽo gọt, mang theo “ác cảm” của nhà văn khi sáng tạo? Là một người đàn bà thực sự xấu “ma chê quỷ hờn” đến thế? Đã miêu tả vậy, tác giả còn để chính người đàn bà đó chứ không phải ai khác, “đánh thức” bản năng con người trong con quỷ dữ của làng Vũ Đại – Chí Phèo. Điều gì ở Thị Nở đã giúp Thị làm được điều đó?

Thị được ông miêu tả “Thị sinh ra vốn đã xấu: “mặt của thị thực là một sự mỉa mai của tạo hóa : nó ngắn đến nỗi người ta có thể tưởng bề ngang lớn hơn bề dài, thế mà hai má nó lại hóp vào mới thật là tai hại, nếu má nó phinh phính thì mặt thị lại còn được hao hao như mặt lợn, là thứ mặt vốn nhiều hơn người ta tưởng, trên cổ người. Cái mũi thì vừa ngắn, vừa to, vừa đỏ, vừa sần sùi như vỏ cam sành, bành bạnh muốn chen lẫn nhau với những cái môi cũng cố to cho không thua cái mũi: có lẽ vì cố quá cho nên chúng nứt nở như rạn ra. Ðã thế thị lại ăn trầu thuốc, hai môi dày được bồi cho dày thêm một lần, cũng may quết trầu sánh lại, che được cái màu thịt trâu xám ngoách. Ðã thế những cái răng rất to lại chìa ra, ý hẳn chúng nghĩ sự cân đối chữa được một vài phần cho sự xấu…".

Chắc hẳn, bạn đọc không khỏi rùng mình khi đọc những trang văn miêu tả về một cô gái. Có lẽ, cũng vì quá hiện thực hóa khi miêu tả mà có một thời, ông đã bị quy kết là “chủ nghĩa tự nhiên”. Xưa nay, đôi mắt bồ câu, lông mày lá liễu, cái mũi dọc dừa vốn là những chuẩn mực về vẻ đẹp người phụ nữ. Nhưng với Thị Nở thì hoàn toàn ngược lại, có thể nói, nhân vật trong tác phẩm văn học và cả ngoài đời thực, không một phụ nữ nào có thể xấu hơn Thị được nữa. Đã thế, run rủi thế nào Thị lại gặp Chí, một kẻ cùng đường và là con quái vật của làng Vũ Đại.

Nếu quái vật trong “công chúa và quái vật” có vẻ ngoài xấu xí nhưng tâm hồn là của một chàng hoàng tử tốt bụng thì Chí lại là một con quỷ cả về thể xác lẫn linh hồn. Hắn đã bị tha hoá một cách triệt để. Làm sao có thể yêu được một "con quỷ" như thế. Thế nhưng, Thị đã có tình cảm ấy với hắn. Đêm trăng định mệnh đã xảy ra. Một kẻ dở hơi, xấu xí gặp một kẻ cùng đường, lưu manh hóa, và họ “yêu nhau”. Có lẽ, đây là lần đầu tiên trong đời họ được yêu thương đúng nghĩa con người nhất. Và cũng chính sau đêm đó, lần đầu tiên, Chí biết nghĩ vẩn vơ, Chí biết rưng rưng nước mắt. Nghĩa là biết rung động trước cuộc đời. Điều đó phải chăng có được do bản năng dục tính? Vậy, nếu như sau đêm trăng đó, Thị biến mất khỏi cuộc đời hắn thì liệu hắn có thức tỉnh như vậy hay  không?

Người đàn bà xấu đó trở về nhà sau đêm trăng và thị nghĩ: “mình bỏ hắn lúc này thì cũng bạc. Dẫu sao cũng đã ăn nằm với nhau! Ăn nằm với nhau như vợ chồng. Tiếng vợ chồng, thấy ngường ngượng mà thinh thích… Thổ trận ấy thật là phải biết. Cứ gọi hôm nay nhọc đừ. Phải cho hắn ăn tí gì mới được. Đang ốm thế thì chỉ ăn cháo hành. Ra được mồ hôi thì là nhẹ nhõm người ngay đó mà…”.

Thật kì diệu! Một người đàn bà ngẩn ngơ, dở hơi như được lột xác và trở thành một phụ nữ biết quan tâm, chăm sóc người khác như thế. Không những thế mà ánh mắt, cử chỉ của Thị khi tự tay mang bát cháo hành sang cho Chí – người mà Thị đã coi như người đàn ông của đời mình, cũng chứa đầy yêu thương, lo lắng (“Thị Nở thì chỉ nhìn trộm hắn, rồi lại toe toét cười. Trông thị thế mà có duyên. Ai đó đã từng nói rằng “mọi thứ đều đẹp dưới con mắt của kẻ đang yêu”, quả đúng như thế thật. Chính tình yêu đã biến Thị Nở thành một người đàn bà có duyên – ít nhất là với Chí Phèo. Đây có lẽ là khoảnh khắc lung linh nhất trong cuộc đời Thị Nở, khoảnh khắc đẹp nhất của người phụ nữ khi được yêu. Thị đã yêu và được yêu. Tình yêu đó đánh thức bản năng biết yêu thương, quan tâm, chăm sóc trong con người Thị.

Xem thêm:  Phân tích bức tranh thiên nhiên và tâm trạng tác giả trong bài thơ Chiều tối

Chỉ một phút chốc, trái tim “nét hạnh” của ngươì đàn bà ấy “bật sáng”. Những hành động, cử chỉ, việc làm ấy của Thị Nở khiến chúng ta nao lòng và quên mất Thị là người thế nào. Phải chăng cái "nét duyên thầm" bấy lâu bị rũ bỏ, bị vùi dập bởi sự hà khắc, nghiệt ngã từ sự định kiến đối với người đàn bà trong xã hội cũ, nhất là với những người phụ nữ kém may mắn như Thị.

Nét duyên của Thị Nở không chỉ thể hiện qua cử chỉ nhẹ nhàng, e lệ, cái ánh mắt tình tứ dành cho Chí Phèo mà còn ngay cả trong suy nghĩ của Thị. Thị nghĩ đến Chí với hai tiếng “vợ chồng”. Thị đã coi Chí như người yêu, người chồng, Thị thấy mình cần có trách nhiệm chăm sóc khi Chí ốm. Đó chính là đức thuỷ chung, lòng hi sinh cao cả của những người phụ nữ Việt Nam.

Vậy nhưng tình yêu đó đã bị vùi dập không thương tiếc khi bà cô của Thị Nở  biết được Thị muốn lấy Chí. Thị dở hơi thật nhưng cũng là con người, cũng có những cảm xúc của một con người. Thị biết yêu, biết cảm nhận được hạnh phúc và cũng biết đau khổ khi mất đi tình yêu của mình, dù cách thể hiện sự đau khổ ấy có phần “dở hơi”: Thị trút hết những lời bà cô đã nói lại cho Chí Phèo nghe, rồi ra về.

Khi yêu, tất cả đều đẹp, đều tốt. Nhưng khi giận thì “cái bé, xé ra to”. Thị đã rất giận người tình, dù cái giận vô duyên, vô cớ. Dường như, cái giận của Thị như sự đòi hỏi thường tình của bao cô gái: Tại sao anh không đẹp, không tốt để em được yêu? Đòi hỏi vô lý nhưng có lý khi trong Thị đã từng mơ màng đến ngôi nhà hạnh phúc lâu dài. Chao ôi, người con gái đáng được yêu thương, đáng được trân trọng chính là người biết và muốn vun vén cho hạnh phúc gia đình. Nghĩ như thế, ta lại thêm thương cảm cho người đàn bà trong Thị. Vậy, ai bảo đó không phải là nét duyên thầm tiềm ẩn trong đức hạnh của một người phụ nữ?

Trong cuộc sống ai đó sẽ đặt ra câu hỏi rằng : “Điều gì là quan trọng ở một con người”? “Vẻ đẹp có ý nghĩa gì trong cuộc sống”. Và Nam Cao đã để cho Thị Nở mang đến cho Chí Phèo cái ước muốn cao cả, đó là được làm người, sống lương thiện và hạnh phúc. Còn có vẻ đẹp nào của con người cao cả hơn thế? “Vẻ đẹp là cứu cánh của cuộc sống”, điều này hoàn toàn đúng với Chí và Thị Nở. với những nét duyên của người phụ nữ, Thị đã làm được điều đó. Tác giả không tô vẽ nhân vật, nhưng ông đã khơi gợi những nét “con người” sâu thẳm, chân chất, mộc mạc tinh tế nhất trong họ. Đó mới là tinh hoa, mới là vẻ đẹp thật sự. Biết bao cô gái ngày nay, hình thức đẹp đẽ, học vấn cao nhưng không biết hi sinh như những người phụ nữ Việt Nam truyền thống xưa nay.

Sự cao cả của nhà văn chính là cho nhân vật một đời sống lâu bền trong lòng người đọc. Nam Cao không chỉ cho Thị Nở sống bằng vẻ ngoài thô ráp mà ông đã thổi vào nhân vật nữ ngờ nghệch một nét rất duyên – Nét duyên thầm của người phụ nữ.