"Chiếc lá cuối cùng" là một trong những tác phẩm tiêu biểu thể hiện rõ tài năng của nhà văn Mỹ O Hen - ri. Truyện ngắn đã làm nổi bật giá trị của nghệ thuật chân chính, đồng thời ngợi ca, đề cao vẻ đẹp của tình người trong khó khăn, hoạn nạn.

"Chiếc lá cuối cùng" là câu chuyện xoay quanh ba nhân vật chính là Xiu, Giôn- xi và cụ Bơ- men. Họ đều là những họa sĩ nghèo cùng chung sống trong một khu trọ. Đến mùa đông nọ, Giôn- xi đột nhiên mắc căn bệnh sưng phổi và đứng trước bờ vực của cái chết. Trước diễn biến quái ác của căn bệnh, cô tuyệt vọng và gắn số phận mình với chiếc lá thường xuân cùng suy nghĩ: Khi mà chiếc lá thường xuyên cuối cùng rụng xuống cũng là lúc cô lìa đời. Dẫu Xiu hết lòng quan tâm và chăm sóc, an ủi nhưng Giôn- xi vẫn bi quan và tuyệt vọng. Khi biết được suy nghĩ đó của Giôn- xi, cụ Bơ-men - người họa sĩ già với khát vọng tạo ra một kiệt tác để đời đã âm thầm vẽ nên một chiếc lá thường xuân trong một đêm giông bão. Chiếc lá sống động như thật và khiến cho Giôn-xi không hề nhận ra và thắp lên trong lòng cô ngọn lửa hi vọng về sự sống và nghị lực chống lại căn bệnh viêm phổi. Nhờ đó, cô đã vượt qua và chiến thắng căn bệnh nhưng cụ Bơ-men lại qua đời. Xiu đã kể lại cho Giôn-xi về cái chết của cụ Bơ-men cùng bí mật về chiếc lá cuối cùng.

Như vậy, thông qua câu chuyện trên, chúng ta có thể thấy được điểm chung giữa hai nhân vật Xiu và Giôn-xi. Họ đều là những họa sĩ có cuộc đời bình lặng và mang trong mình những khát vọng chân chính về nghệ thuật, họ cùng nhau trải qua những gian khó của cuộc sống sinh hoạt đời thường để kiên định trên con đường hội họa cùng cây bút vẽ và những bức tranh. Tuy nhiên, mỗi một nhân vật lại được tác giả O Hen-ri khám phá ở những vẻ đẹp và nét tính cách riêng biệt. Tình huống truyện độc đáo khi Giôn-xi mắc bệnh viêm phổi đã góp phần thể hiện rõ điều này.

Xiu là một cô gái nhân hậu và biết lắng nghe, thấu hiểu, sẻ chia, quan tâm trước những khó khăn của người khác. Là bạn thân của Giôn-xi, khi nghe tin Giôn-xi mắc căn bệnh sưng phổi, Xiu đã luôn ở bên cạnh săn sóc, động viên. Sự quan tâm đó luôn đi cùng với nỗi sợ hãi khi chứng kiến Giôn-xi đếm ngược thời gian dựa theo việc những chiếc lá thường xuân dần rụng hết. Biết được suy nghĩ của Giôn-xi nên khi Giôn-xi yêu cầu kéo tấm màn cửa để dõi theo những chiếc lá thường xuân ở bức tường đối diện, cô làm theo "một cách chán nản". Tất cả những hành động của Xiu đã làm ngời sáng vẻ đẹp của tình bạn và tình yêu thương trong mối quan hệ giữa người với người. Bởi vậy, khi hiểu về bí mật của chiếc lá cuối cùng, Xiu đã kể lại cho Giôn- xi với thái độ cảm động và biết ơn đối sự hi sinh của cụ Bơ-men.

Trong tác phẩm, Giôn-xi là nhân vật được đặt trong tình huống trọng tâm mang tính chất thắt nút của câu chuyện: "Cô ấy mười phần chỉ sống nổi, chúng ta hãy nói là một thôi. Và một phần đó còn tùy ở cô ta muốn sống hay không...". Qua việc để nhân vật đối chọi với căn bệnh sưng phổi hiểm nghèo, tác giả O Hen-ri đã làm nổi bật những nét tính cách riêng của nhân vật. Khi biết mình mắc bệnh, cô đã tuyệt vọng, bi quan đến cạn kiệt và yếu ớt. Những gì cô có thể làm lúc này là "mở to cặp mắt thẫn thờ và thều thào ra lệnh", đồng thời gửi gắm số phận - những ngày tháng còn lại của mình vào hành trình rơi rụng của những chiếc lá thường xuân. Đây chính là nét tâm lý suy sụp tinh thần thường gặp của những con người đột ngột mang trong mình căn bệnh hiểm nghèo. Tuy nhiên, sau đó, khi lầm tưởng chiếc lá cuối cùng do cụ Bơ-men vẽ là chiếc lá thực đang kiên cường, bền bỉ tồn tại qua giông bão, cô đã nhận ra suy nghĩ tiêu cực của bản thân và hồi sinh những tia hi vọng về niềm ham sống. Cô tiếp tục chiến đấu với căn bệnh bằng cách tạo dựng lại tình yêu đối với cuộc sống, đối với nghệ thuật; nhờ đó, cuối cùng, Giôn-xi đã vượt lên và chiến thắng bệnh tật. Nếu chiếc lá cuối cùng do cụ Bơ-men vẽ là biểu tượng cho sức mạnh của nghệ thuật chân chính và mang ý niệm ẩn dụ về tình yêu thương giữa con người thì hành trình chống lại số phận của cô đã để lại những bài học sâu sắc về nghị lực sống và sự mạnh mẽ vượt qua những khó khăn, nghịch cảnh của con người.

Như vậy, thông qua việc xây dựng tình huống truyện độc đáo kết hợp sự điêu luyện trong việc phác họa chân dung và miêu tả tâm lý nhân vật, tác giả O Hen-ri đã miêu tả thành công nhân vật Xiu và Giôn-xi với những nét đẹp riêng. Cả hai đã thể hiện những bài học sâu sắc về sự quan tâm, tình yêu thương con người và nghị lực vượt qua khó khăn, nghịch cảnh của cuộc sống.