Thời gian 1885 – 1896 (11 năm) Qui mô và phạm vi hoạt động Rộng khắp từ cực Nam Trung Bộ đến các tỉnh biên giới phía Bắc nhưng mang tính chất địa phương, chưa có sự liên kết chặt chẽ- Mục tiêu đấu tranh Đánh đuổi thực dân Pháp và tay sai phong kiến; khôi phục lại vương triều phong kiến. Tính chất Chủ nghĩa yêu nước theo lập trường phong kiến. Hình thức đấu tranh Khởi nghĩa vũ trang Tầng lớp lãnh đạo Triều đình phong kiến lưu vong (Vua Hàm Nghi); Các sĩ phu văn thân. Lực lượng tham gia Sĩ phu văn thân và đông đảo nông dân, các dân tộc người thiểu số. Phong trào tiêu biểu Bãi Sậy; Ba Đình; Hùng Lĩnh; Hương Khê Kết quả Thất bại: còn cục bộ, lẻ tẻ, thiếu sự lãnh đạo thống nhất Ý nghĩa Chứng tỏ sự khủng hoảng của đường lối cứu nước theo ý thức hệ phong kiến. Dọn đường cho những cuộc vận động cách mạng mới vào đầu thế kỉ XX. Ưu điểm + Nổ ra kịp thời, sôi nổi vì một động cơ chung là đánh Pháp và cứu tổ quốc. + Quy mô rộng lớn, lực lượng tham gia đông đảo. + Nghĩa quân biết lợi dụng những điều kiện địa lý hiểm yếu và dùng chiến thuật du kích để đối phó với một lực lượng mạnh hơn. Nhược điểm + Thiếu tổ chức và lãnh đạo thống nhất. + Hậu cần thiếu thốn, trang bị vũ khí thô sơ. + Thiếu một lực lượng lãnh đạo kiên định, tiên tiến dẫn đường nên chưa thúc đẩy, động viên và khai thác triệt để sự ủng hộ của nhân dân. + Trong thành phần lãnh đạo có nhiểu trung kiên nhưng cũng khá phức tạp.
