BÀI LÀM

Thanh Hải - một trong những cây bút lớn, có vai trò quan trọng gây dựng văn hóa cách mạng miền Nam trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Thơ ông thường mang phong cách nhẹ nhàng, đậm chất trữ tình với tình yêu quê hương tha thiết.

Tác phẩm Mùa xuân nho nhỏ là kết tinh nghệ thuật trong đời thơ của ông. Bài thơ thể hiện tình yêu cuộc sống, gắn bó với đất nước, với cuộc đời và nguyện ước chân thành của tác giả muốn được cống hiến cho đời, góp một mùa xuân nho nhỏ vào mùa xuân lớn của dân tộc.

Ngay từ nhan đề tác phẩm đã thể hiện tài năng sáng tạo độc đáo của Thanh Hải đồng thời cũng bộc lộ tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Danh từ mùa xuân vốn là một khái niệm chỉ thời gian vô hình, không đong đếm, đo lường được nhưng dưới con mắt của thi nhân với trường liên tưởng độc đáo kết hợp với từ nho nhỏ đã khiến cho một khái niệm vốn trừu tượng trở nên hữu hình.

Đồng thời hình ảnh ẩn dụ này còn tượng trưng cho những gì tinh túy nhất, đẹp đẽ nhất trong cuộc đời mỗi con người. Qua đó tác giả bộc lộ quan điểm, sự thống nhất giữa cái riêng với cái chung, giữa cá nhân với cộng đồng. Ngoài ra, nhan đề còn thể hiện ước muốn chân thành, tha thiết của tác giả: muốn làm một mùa xuân nho nhỏ, nghĩa là muốn sống một cuộc đời tươi đẹp, có ý nghĩa và giúp ích cho đời, cho đất nước.

Cách đặt nhan đề đã làm sâu sắc thêm chủ đề, tư tưởng của tác phẩm. Khổ thơ đầu mở ra khung cảnh mùa xuân vô cùng đẹp đẽ, đặc trưng nhất của không gian xứ Huế mơ mộng:

“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc”

Không gian mùa xuân cao rộng, bao la của dòng sông – mặt đất – bầu trời gợi ra trước mắt người đọc, không gian ấy cho thấy sự thanh bình, yên ả. Cùng với đó là sự phối hợp hài hòa của sắc màu thiên nhiên: màu xanh mênh mông của dòng sông làm nền cho màu hoa tím biếc thơ mộng – một sắc màu tươi sáng, dịu dàng rất đặc trưng của xứ Huế.

Thanh Hải cũng thật tinh tế và tài tình khi đảo động từ “mọc” lên đầu câu, việc đảo trật tự như vậy càng nhấn mạnh vào sự xuất hiện của những bông hoa trên nền xanh biếc của dòng sông và bầu trời, khiến bông hoa trở nên đẹp đẽ hơn. Hòa trong không gian ấy là tiếng chim chiền chiện náo nức, vui tươi hót vang trời. Cả không gian ngập tràn sức sống.

Đứng trước vẻ đẹp mùa xuân tác giả không thể kìm nén cảm xúc của bản thân mà đầy tha thiết: “Ơi con chim chiền chiện Hót chi mà vang trời”.

Chỉ một chữ “ơi” thôi đã cho thấy niềm xúc động, vui sướng mãnh liệt của nhà thơ trước thiên nhiên vạn vật, bởi vậy, ngay lúc đó đã diễn ra một cuộc trò chuyện thật gần gũi và thân mật giữa con người và thiên nhiên.

Cảm xúc của nhà thơ không chỉ dừng lại ở đó, sự say sưa, yêu mến còn được thể hiện trong động tác đầy trân trọng, nâng niu: “Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng”. Hình ảnh “giọt” là hình ảnh đa nghĩa, ta có thể hiểu đó là giọt mưa xuân, cũng có thể hiểu là giọt âm thanh của tiếng chim chiền chiện. Câu thơ mang đến những hình ảnh mới lạ, đầy tính tạo hình. Có thể thấy rằng chỉ bằng vài nét phác họa rất đơn sơ nhưng Thanh Hải đã vẽ ra bức tranh xứ Huế đầy mơ mộng, tươi đẹp và tràn đầy nhựa sống.

Từ mùa xuân của thiên nhiên tác giả dâng trào của xúc trước của xuân của đất nước. Hai câu thơ đầu tạo ra những hình ảnh sóng đôi đặc sắc: “người cầm súng” “người ra đồng” tượng trưng cho hai nhiệm vụ chiến đấu và xây dựng đất nước. Cùng với đó là hình ảnh “lộc”, mỗi chữ “lộc” lại mang những ý nghĩa khác nhau. “Lộc giắt đầy trên lưng” trước hết mang ý nghĩa tả thực là chồi non, ngoài ra còn biểu tượng cho sức sống mùa xuân, cho những thành quả tốt đẹp.

Cũng bởi vậy, khi những người chiến sĩ khi ra trận khoác trên mình chiếc lá ngụy trang như mang sức sống của toàn dân tộc trên vai với một niềm tin, niềm lạc quan vào tương lai chiến thắng của toàn dân tộc. Hình ảnh “lộc” phía sau lại tượng trưng cho sự ấm no, hạnh phúc, được mùa dưới bàn tay của những người nông dân. Tất cả những yếu tố đó đã cho thấy khí thế, nghị lực của con người trên mặt trận bảo vệ tổ quốc và xây dựng của cuộc sống mới.

Hai câu thơ cuối diễn tả cái náo nức, xôn xao của con người. Ấy là không khí lên đường nhộn nhịp, khẩn trương, liên tục không ngừng cùng với đó là tâm trạng háo hức, hăng say. Cả khổ thơ dạt dào niềm vui, như lời cổ vũ, động viên con người lên đường, hòa vào nhịp chung của dân tộc.

Sang đến khổ thơ thứ ba, ta không còn thấy niềm vui trước mùa xuân dân tộc mà thay vào đó là những cảm nhận, suy tư của tác giả về lịch sử đất nước mình. “Đất nước bốn nghìn năm / Vất vả và gian lao” cho thấy những thử thách, khó khăn mà dân tộc ta phải trải qua trong mấy nghìn năm dựng nước và giữ nước.

Thế nhưng trước những khó khăn chồng chất ấy ta vẫn “đi lên” một cách bản lĩnh, kiên cường. “Đất nước như vì sao/ Cứ đi lên phía trước” là hình ảnh so sánh đẹp đẽ đem đến cho người đọc những ý nghĩa khác nhau. Câu thơ là lời khẳng định về sự trường tồn mãi mãi của dân tộc ta trước mọi khó khăn, thử thách. Ở câu thơ tiếp, ba chữ “cứ đi lên” như một lời khẳng định chắc nịch về tương lai tươi sáng của toàn dân tộc. Khổ thơ bộc lộ niềm tự hào, tin tưởng vào sự bền bỉ của đất nước và khí thế đi lên của dân tộc.

Những khổ thơ cuối cùng của bài là nguyện ước chân thành, tha thiết của nhà thơ cho cuộc đời. Tác phẩm ra đời trước lúc tác giả mất không lâu, khiến ta càng thêm trân trọng những nguyện ước giản dị mà đẹp đẽ của ông. Tác giả ước làm con chim để đem niềm vui cho cuộc đời, làm cành hoa đem hương sắc cho cuộc sống.

Đáng quý hơn, ông nguyện làm một nốt trầm trong bản hòa ca. Nốt trầm xao xuyến ấy làm xúc động, gây ám ảnh trong lòng người. Trong khổ thơ có sự chuyển đổi từ “tôi” sang “ta” – đại từ vừa diễn tả số ít, vừa diễn tả số nhiều giúp tác giả vừa thể hiện cái riêng nhưng đồng thời cũng thể hiện cái chung. Qua sự biến đổi đại từ ấy cho thấy đây không chỉ là khát vọng riêng của tác giả mà còn là nguyện ước chung của tất cả mọi người.

Ước nguyện cống hiến tha thiết, chân thành càng được thể hiện rõ hơn qua hình ảnh: “Một mùa xuân nho nhỏ/ Lặng lẽ dâng cho đời” cho thấy thái độ sống, cống hiến lặng lẽ, khiêm nhường nhưng lại vô cùng mãnh liệt, bền bỉ. Đây là cách sống cao đẹp, chân thành mà vô cùng dung dị. Hình ảnh hoán dụ “tuổi hai mươi, tóc bạc” nói lên sự thống nhất trong quá trình cống hiến của nhà thơ: dù là khi còn trẻ, tràn đầy nhựa sống hay khi tóc đã bạc thì trách nhiệm ấy vẫn không hề thay đổi.

Khổ thơ cuối cùng bộc lộ niềm tự hào, yêu mến đất nước của tác giả qua làn điệu dân ca xứ Huế. Bài thơ kết lại bằng làn điệu dân ca xứ Huế thiết tha cho thấy tấm lòng của tác giả trước quê hương, đất nước. Để tạo nên thành công của tác phẩm, Thanh Hải đã vận dụng tài tình thể thơ năm chữ, giàu nhạc điệu.

Kết hợp với cách gieo vần linh hoạt, gieo vần liền giữa các khổ thơ tạo nên sự liền mạch cảm xúc cho tác phẩm. Ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, tự nhiên, giản dị, trong sáng mà cũng hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu xa. Cảm xúc, giọng điệu nhà thơ chân thành, tha thiết.

Bài thơ đã tái hiện thành công vẻ đẹp của mùa xuân đất nước tươi sáng, tràn đầy nhựa sống bằng giọng văn tha thiết, đầy tự hào. Nhưng đằng sau những câu thơ ấy còn cho thấy lẽ sống đẹp đẽ, cao cả của nhà thơ: nguyện cống hiến tất cả cuộc đời mình cho đất nước, quê hương. Tấm lòng, tình cảm ấy thật đáng ngưỡng mộ và trân trọng.

CHÚC BN HOK TỐT!!!

Lđ1: Cảm xúc và suy ngẫm của nhà thơ trước hình ảnh mùa xuân thiên nhiên đất trời tuyệt đẹp

Lc1 : Hình ảnh mùa xuân thiên nhiên đất trời tuyệt đẹp

Mọc giữa dòng sông xanh

Một bông hoa tím biếc

-Mở đầu bài thơ ta bắt gặp hình ảnh tuyệt đẹp : bông hoa tím biếc

+Đây có thể là một bông hoa dại

+Nhưng khi mùa xuân đến nó cũng vươn lên góp hương cho đời

+Động từ "mọc" được đặt lên đầu câu gợi cảm giác bất ngờ thú vị của nhà thơ khi bắt gặp bông hoa , đồng thời cho ta cảm nhận màu sắc tuyệt đẹp của bông hoa

+Điều đáng nói ở đây là màu xanh của dòng sông làm nổi bật bông hoa , màu tím của bông hoa làm dòng sông thêm xanh hơn.

-Sau hình ảnh bông hoa tím, ta bắt gặp hình ảnh đàn chim chiền chiện đang chao liệng trên bầu trời

Ơi con chim chiền chiện

Hót chi mà vang trời

+Chim chiền chiện là loài chim báo hiệu mùa xuân

+Nói quá : hót vang trời cho ta hình dung bầu trời cao rộng , tiếng hót của con chim làm vang động cả bầu trời

Lc2: Cảm xúc của nhà thơ trước mùa xuân thiên nhiên tuyệt đẹp

-Lời lời gọi "ơi" ,lời trách nhẹ nhàng "hót chi"

+Giọng  thơ mang đậm phong cách của người dân xứ huuees

+Nhà thơ như đang trò truyện tâm tình giao cảm với thiên nhiên

-Thái độ trận trọng đón nhận mùa xuân của nhà thơ

Từng giọt long lanh rơi

Tôi đưa tay tôi hứng

+"Giọt long lanh" ở đây là giọt mưa xuân , giọng sương sớm , nắng phản chiếu qua giọt sương làm cảnh sắc thêm phần "long lanh" , thơ mộng

+Ta còn có thể hiểu giọt long lanh là giọt âm thanh của con chim chiền chiện . Bằng nghệ thuật chuyển đổi cảm giác , âm thanh của con chim được nghe bằng thính giác bỗng trở nên bằng thính giác và nhà thơ bất giác đưa tay ra "hứng" . Điều này thể hiện cảm xúc giao hòa với mùa xuân của nhà thơ .

LĐ2 : Cảm xúc của nhà thơ trước hình ảnh mùa xuân đất nước con người

LC1: Khí thế của đất nước khi vào xuân được tái hiện 

Mùa xuân người cầm súng

Lộc giắt đầy trên lưng

Mùa xuân người ra đồng

Lộc trải dài nương mạ

-Câu thơ đã hiện lên cho ta hai hình ảnh đặc biệt : người cầm súng , và người ra đồng .

+Đây là hai nhiệm vụ của đất nước : bảo vệ và xây dựng tổ quốc

+Với người cầm súng : mùa xuân là cành lá ngụy trang theo họ ra chiến trường

+Với người ra đồng : mùa xuân là nương mạ trải dài

-Điệp từ "lộc" gợi cho ta màu xanh của chồi non lộc biếc . Chồi non ấy theo người cầm súng ra chiến trường , theo người nông dân ra đồng . Ta như thấy mùa xuân đang lan tràn ra khắp xứ sở.

LC2 : Cảm xúc say sưa rạo rực của nhà thơ trong sự háo hức của con người lúc vào xuân

Tất cả như hối hả

Tất cả như xôn xao

-Mở đầu câu thơ ta bắt gặp hai từ láy "hối hả" và "xôn xao"

+Hối hả : trạng thái khẩn trương gấp gáp , xôn xao những âm thanh vang động tươi vui

+ Qua hai từ láy ta thấy được khí thế của con người đất nước khi vào xuân đang rất khẩn trương gấp gáp , tươi vui , nhộn nhịp

+"Tất cả" là người cầm súng , người ra đồng , bất kì người dân nào trên đất nước đang góp sức mình để xây dựng quê hương

LC3 : Suy ngẫm của nhà thơ về đất nước của mình

* Chiều dài lịch sử 4000 năm dựng nước và giữ nước

Đất nước bốn nghìn năm

Vất vả và gian lao

-Giọng thơ đang sôi nổi bỗng trở nên sầu lắng gợi suy tư của tác giả.

-Từ nhân hóa "vất vả" cho ta thấy đất nước như một bà mẹ vất vả tần tảo sớm hôm - một đất nước luôn bị giặc xâm chiếm , phải vùng mình lên để chống giặc .

* Sau những câu thơ nói về vất vả lại là những câu thơ thể hiện niềm lạc quan tin tưởng

Đất nước như vì sao

Cứ đi lên phía trước

-Nghệ thuật so sánh "đất nước như vì sao" như cho ta thấy nhà thơ muốn nói rằng : đất nước luôn tồn tại vĩnh hằng . Vì sao cũng là hình ảnh trường tồn và là hình ảnh trên lá cờ tổ quốc .

-Nghệ thuật so sánh kết hợp với từ "cứ" cho ta hình dung đất nước đang trên đà đi lên không gì ngăn cản được

LĐ3 : Khát vọng cống hiến của nhà thơ : được hóa thân , được cống hiến hết cuộc đời

LC1: Trước hết là khát vọng được hóa thân dâng hiến

Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hòa ca

Một nốt trầm xao xuyến

-Nhà thơ muốn làm con chim để dâng tiếng hót , làm cành hoa để dâng hương sắc , làm nốt nhạc trầm trong bản hòa ca . Đây là những sự vật nhỏ bé bình dị thể hiện ước nguyện khiêm nhường của nhà thơ

+Đặc biệt là ước nguyện được làm nốt nhạc trầm , ẩn mình để tôn lên những nốt nhạc cao hơn , làm cho bản hòa ca cuộc đời thêm xao xuyến .

- Điệp ngữ "ta làm" kết hợp với nhịp điệu thơ nhanh cho ta thấy ước nguyện mong muốn được hóa thân , được dâng hiến của nhà thơ .

-Đại từ "tôi" rất tự nhiên chuyển thành "ta". Ta là số nhiều , chỉ tất cả mọi người , phải chăng nhà thơ muốn nói ước nguyện của nhà thơ cũng chính là của tất cả mọi người .

LC2 : Từ ước nguyện được hóa thân dâng hiến nhà thơ đã bộc lộ quan niệm cống hiến thật mới mẻ và cao đẹp

*Trước hết là quan niệm cống hiến thầm lặng 

Một mùa xuân nho nhỏ

Lặng lẽ dâng cho đời

-Cụm từ "mùa xuân nho nhỏ" là ẩn dụ chỉ cuộc đời mỗi con người , nhà thơ mong góp mùa xuân nhỏ nhỏ của mình vào mùa xuân lớn của đất nước ,của dân tộc.

-Từ láy "lặng lẽ" cho ta thấy ước nguyện cống hiến của nhà thơ rất nhỏ bé nhưng cao cả . Không cần ai biết đến , không phô trương , cũng không ồn ào náo nhiệt

*Từ quan niệm cống hiến thầm lặng nhà thơ đã bộc lộ quan niệm cống hiến suốt cả cuộc đời

Dù là tuổi hai mươi

Dù là khi tóc bạc

-Ta bắt gặp hai hình ảnh đối lập : "tuổi hai mươi" và "khi tóc bạc" 

+Tuổi hai mươi là tuổi trẻ , khi tóc bạc là lúc về già . Nhà thơ muốn góp hết cả cuộc đời mình vào sự nghiệp xây dựng phát triển đất nước 

-Điệp ngữ "dù là" gợi quan niệm cống hiến bất chấp tuổi tác của nhà thơ , nhà thơ mong muốn cống hiến suốt cả cuộc đời dù có là khi về già , hay là khi còn trẻ tuổi sung sức .

LĐ4 : Nhà thơ thể hiện tình yêu với đất nước qua làn điệu dân ca xứ huế

Mùa xuân ta xin hát

Câu nam ai , nam bình

Nước non ngàn dặm tình

Nước non ngàn dặm mình

Nhịp phách tiền đất Huế .

-Khúc "nam ai , nam bình" là làn điệu đặc trưng của dân ca xứ Huế.

-Nhà thơ muốn dừng câu hát của quê hương mình để ca ngợi quê hương đất nước.

-Điệp cấu trúc câu "nước non ngàn dặm..." thể hiện cái nhìn của nhà thơ về đất nước rất hùng vĩ , tráng lệ như trong thơ cổ .

-Phách tiền là một nhạc cụ dân tộc để điểm nhịp cho lời ca, tiếng đàn tranh, đàn tam thập lụp .