Từ lâu, ánh trăng thơ mộng đã đi vào thi ca nhạc họa, nuôi một nguồn cảm hứng dồi dào bất tận. Nếu như trong ca dao xưa, trăng là nơi hò hẹn, trao gửi tâm tư thầm kín của đôi lứa yêu nhau; trong "Tĩnh dạ tứ" của Lí Bạch đời Đường, nhà thơ nhìn trăng soi mà thổn thức nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương thì đến với "Ánh trăng" của Nguyễn Duy, người đọc lại bắt gặp hình ảnh ánh trăng chất chứa một ý nghĩa triết lí sâu sắc, một đạo lí tốt đẹp ở đời, đó là đạo lí "uống nước nhớ nguồn", ân nghĩa thủy chung trong quá khứ. Bài thơ ra đời năm 1978, tại Thành phố Hồ Chí Minh, sau ba năm đất nước được hòa bình, thống nhất.

Trước hết, Ánh trăng gợi lên trong lòng người đọc nhũng kỉ niệm sâu sắc, ấm áp và nghĩa tình của người chiến sĩ.

" Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với bể
hồi chiến trang ở rừng
vầng trăng thành tri kỉ."

Tuổi thơ êm đềm, hiền lành và bình dị gắn với đồng, sông, bể đã nuôi dưỡng tâm hồn của người chiến sĩ. Điệp từ "với" lặp lại 3 lần thể hiện sự gắn bó, liên hồi và da diết của cảm xúc, nhịp thơ. Vầng trăng đã trở thành tri kỉ, thành người bạn tâm tình, gần gũi gắn bó với tuổi thơ tươi đẹp, trong sáng. Cứ như thế, trăng theo nhịp bước người chiến sĩ lướn dần theo năm tháng, đến cả những nơi gian khổ, hiểm nguy nhất, là trong chiến tranh:

"trần trụi với thiên nhiên
Hồn nhiên như cây cỏ
Ngỡ không bao giờ quên
Cái vầng trăng tình nghĩa".

Vầng trăng mang vẻ đẹp đơn sơ, mộc mạc nguyên thủy như vẻ đẹp của thiên nhiên, khiến cho nhân vật trữ tình cảm nhận dường như sẽ không bao giờ có thể quên cái vầng trăng tri kỉ-tình nghĩa ấy. Vậy là vầng trăng không còn là vật vô tri vô giác mà đã trở thành người bạn, người đồng chí, đồng tình có linh hồn, nhịp đập và hơi thở riêng.

Nhưng vầng trăng không chỉ gắn liền với những kỉ niệm, không chỉ đẹp lung linh, tươi mới mà còn là lời nhắc nhở thầm kín của tác giả với người đọc về lối sống nghĩa tình, thủy chung.

"Từ hồi về thành phố
quen ánh điện của gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường".

cuộc sống thay đổi, con người cũng phải thay đổi mình để bắt nhịp với cuộc sống hiện đại để theo kịp nhịp nhảy của thời đại, nhưng một điều đáng buồn là vầng trăng tri kỉ-tình nghĩa năm nào giờ không còn nữa mà đã trở thành người xa lạ, dửng dưng. Chính cuộc sống hiện đại, văn minh và những tiện nghi đã làm con người ta quên đi cái quá khứ khó nhọc mà anh hùng của mình, quên đi những gì bình dị, thiêng liêng nhất trong kí ức, đến nỗi giờ đây tất cả chỉ là người dưng nước lã, kẻ xa lạ, không quen biết. Một tình huống bất ngờ xảy ra và chính khoảnh khắc ấy đã làm nổi lên tất cả vấn đề mà nhà văn muốn gửi gắm:

"Thình lình đèn điện tắt
Phòng buyn-đinh tối om
Vội bật tung cửa sổ
Đột ngột vầng trăng tròn."

Từ láy "thình lình" xuất hiện ở đầu khổ thơ đã diễn tả tình huống mất điện đột ngột vào ban đêm. Ba dộng từ "vội, bật, tung" để tìm ánh sáng đặt liền nhau đã diễn tả sự khó chịu, bức bối và hành động khẩn trương đi tìm nguồn sáng của con người. Hình ảnh vầng trăng tròn tình cờ và tự nhiên hiện ra giữa trời chiếu vào căn phòng tối om kia, vào khuôn mặt đang ngửa lên nhìn trời, nhìn trăng ấy. Từ láy "đột ngột" được lựa chọn rất đắt nhằm diễn tả một tình huống hết sức bất ngờ. khổ thơ giống như một nút thắt khơi gợi tâm trạng suy ngẫm cho người đọc:

"Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì dưng dưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng."

vầng trăng xuất hiện thật bất ngờ dẫn đến sự đối mặt đầy xúc động. ngửa mặt lên nhìn mặt diễn tả một động tác vừa trân trọng vừa thân mật. Điệp từ "mặt" xuất hiện hai lần trong một câu thơ nhấn mạnh sự giao cảm giữa trăng và người trong một tư thế tập trung, chú ý. Một cái nhìn trực diện và cảm xúc thiết tha dâng trào trong lòng nhà thơ, đó là cảm xúc về những kỉ niệm ấu thơ, những gì thân thiết, gần gũi êm đềm trong sáng mà bấy lâu dường như bị lu mờ, phai nhạt dưới ánh điện cửa gương. Hình ảnh vầng trăng gợi nhớ đến thiên nhiên, nơi con người đã đi qua, đã sống và gắn bó như máu thịt. Cảm xúc "rưng rưng" là cảm xúc nghẹn ngào, bồi hồi, xúc động như trực trào nước mắt của nhân vật trữ tình:

"trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình."

Mạch cảm xúc suy tưởng của nhà thơ đã phát triển thành chiều sâu tư tưởng mang tính chất triết lí về trăng. Hình ảnh vầng trăng tròn vành vạnh biểu tượng cho quá khứ đẹp đẽ, vẹn nguyên, viên mãn, tròn đầy không bị phai nhạt. "ánh trăng im phăng phắc" là sự im lặng như tò, không một lời trách cứ, mặc cho con người vô tình. Như vậy một cách hình tượng, nhà văn Nguyễn Duy muốn gửi đến thông điệp sắc về nhân sinh cho người đọc: con người có thể lãng quên quá khứ, thiên nhiên nghĩa tình nhưng vầng trăng, quá khứ luôn tròn đầy, viên mãn, rộng lượng, vị tha. Câu thơ có sự đối lập giữa trăng tròn vành vạnh và kẻ vô tình, giữa cái im lặng của trăng với sự giật mình, thức tỉnh của con người. Kết hợp với biện pháp nhân hóa, hình ảnh ẩn dụ và các từ láy "vành vạnh, phăng phắc" đã gợi lên chính xác sự tròn đầy của trăng, đồng thời gợi lên một không khí tĩnh lặng, đủ để xoáy sâu vào lòng người sự suy ngẫm, day dứt. Cái giật mình là cảm giác và phản xạ tâm lí của một con người biết suy nghĩ chợt nhận ra sự vô tình của bản thân và sự nông nổi trong cách sống của mình, cái giật mình của sự ăn năn, tự trách tự thấy mình cần phải thay đổi không được phản bội quá khứ.

Tóm lại, qua hình ảnh ánh trăng trong bài thơ, chúng ta thấy được những lớp nghĩa ẩn dụ sâu xa mà nhà thơ gửi gắm. Đó là một bài học mang ý nghĩa triết lí nhân sinh sâu sắc ở đời, chứa đựng đạo lí truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, mang ý nghĩa nhắc nhở về lòng biết ơn, sự thủy chung son sắt và tấm lòng biết trân trọng đối với những giá trị thiết thân, bình dị mà bền vững mà ta đã từng gắn bó, từng trải qua, nay đã thuộc về quá khứ. Và ánh trăng thực sự là tấm gương soi sáng, giúp mọi người nhìn lại chính mình mà "đối diện đàm tâm", để tìm lại cho mình những điều mà ta chợt quên lãng...

học tốt nha ! đừng quên cho mình ctlhn nhé !

                Nguyễn Duy là nhà thơ trưởng thành trong thời kì kháng chiến chống Mỹ. Tên tuổi của ông gắn liền với bài thơ “AT”. Bài thơ sáng tác năm 1978 in trong tập thơ cùng tên. Bài thơ như 1 lời tự nhắc về những năm tháng gian lao của cuộc đời người lính về những người đã khuất với thái độ sống ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ.

                Trước hết khi đến với bài thơ ta cảm nhận được bài thơ như 1 câu chuyện theo 1 trình tự thời gian giúp ta hiều được tình cảm của con người với vầng trăng trong quá khứ

                                        “ Hồi nhỏ…..tri kỉ”

             Lời thơ mở ra 1 không gian đầy ắp kỉ niệm tuổi thơ vui đùavới thiên nhiên, sống hòa mình cùng với những người bạn. Với biện pháp liệt kê “ đồng, song, bể “ cùng điệp từ “với”. Gợi tả lúc tuổi thơ nhân vật trữ tình gắn bó với thiên nhiên tươi đẹp, với không gian rộng thoáng trong lành thoải mái vô tư giữa đất trời trong trẻo

                                        “ Hồi chiến tranh………tri kỉ”

“Hồi chiến tranh ở rừng” là khi con người đã trưởng thảnh là người chiến sĩ bảo vệ quê hương, đất nước. Họ gắn bó với chiến khu, với những cánh rừng, Trăng và người lính thân thiếtvô tư như người banmj tri kỉ. “ vầng trăng thành tri kỉ” thể hiện trăng là nguồn động viên người lính cầm chắc tay sung, là người bạn tâm giao giúp người lính vơi bớt nỗi nhớ nhà. Mối quan hệ thân thiết ấy còn được khẳng định cụ thể hơn.

                            “Trần trụi……..tình nghĩa”

Hình ảnh so sánh “ hồn nhiên như cây cỏ” thể hiện con người sống gẫn gũi với thiên nhiên như không hề có khoảng cách. Tâm hồn con người lúc này thuần hậu, mộc mạc với thiên nhiên. Họ hoàn toàn trong sáng không hề vụ lợi bởi thế họ coi trăng là tình nghĩa và chẳng bao giờ lãng quên. Trăng đã giữ 1 vị trí quan trong trong trái tim người lính. Trăng vừa là hình ảnh của thiên nhiên tươi đep, vừa là hình ảnh của quê hương, đất nước. Phải chăng vẻ đẹp của trăng cũng là vẻ đẹp ân tình đã yêu thương đã che chở cho con người.

                  Đất nước thống nhất, con người trở về thành phố nghĩa là những gian khổ thiếu thốn của 1 thời đã đi vào dĩ vãng. Hoàn cảnh sống thay đổi, họ sống trong những ngôi nhà hiện đại với ánh sáng của điện, của gương. Trong hoàn cảnh này không phải ai cũng nghĩ đến những kỉ niệm nghĩa tình. Nhân vật trữ tình trong bài thơ cũng không phải là ngoại lệ

                                  “ Từ hồi ……qua đường”

“ ánh điện, cửa gương” là hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho cuộc sống vật chất đầy đủ với những cám dỗ. Con người choáng ngợp trước ánh sáng của điện và gương, không còn nhận ra ánh áng của trăng. Nghệ thuật nhân hóa “ vầng trang đi qua ngõ” và hình ảnh so sáng “ như người dưng qua đường” gợi tả vầng trăng 1 thời là tri ân tri kỉ chứa chất bao tình nghĩa giờ đây bị con người coi như người dưng 1 sự lãng quên thật đáng trách, 1 sự đổi thay vô tình. Con người đã thay đổi trong khi ánh trăng vẫn thế, vẫn luôn âm thầm dõi theo con người để rồi nhận lại sự quay lưng của bầu bạn. Xót xa thay cái không bao giờ quên thì giờ đây lại lãng quên.

             Câu thơ nhức nhối, xót xa, cắn rứt trong lòng người đọc 1 điều giản dị mà rất sâu sắc, quên đi quá khứ là quên đi chính mình thể hiện sự lãng quên phủ nhận quá khứ là bài học, đạo lí nhắc nhở mỗi chúng ta hôm nay và ngày mai. Nhà thơ Tố Hữu đã từng nói:

“ Mình về thành thị xa xôi                Nhà cao còn nhớ núi rừng nữa chăngPhố đông còn nhớ bản làng                    Sáng đèn còn nhớ mảnh trăng qua rừng”

Cuộc sống luôn đặt con người có những phút giây nhìn lại chính mình đồng thời khẳng định sự bất diệt của những gì đã qua

                                   “Thình lình ……trăng tròn

                Từ láy “ thình lình, đột ngột” với cách đảo trật tự câu nhịp thở nhanh gợi tả tình huống diễn ra đột ngột, con người phản ứng rất nhanh. Hành động “ vội bật tung cửa sổ” là phản xạ tất yếu khi con người không thể ngờ sau cách cửa ấy vầng trăngtròng đang hiện hữu. Con người lập tức thấy vầng trăng. Ánh trăng luôn lặng lẽ dõi theo con người và lúc con người gặp khó khăn thì lập tức có ánh trăng . Đối với Nguyễn Duy sự xuát hiện của ánh trăng trong tình thế mất điện đã gợi cho tác giả nhớ lại những kí ức đã qua

                                 “ Ngửa mặt …………….là rừng”

              Với hình ảnh ẩn dụ “ mặt”, biện pháp so sánh “ như là đồng là bể , như là sông là rừng”,liệ kê “ đồng , sông,bể, rừng”, từ láy “ rưng rưng”, điệp ngữ” như là”. Thể hiện khi  đối diện với vầng trăng con người có cảm giác rưng rưng. Phải chăng đó là sự xúc động pha chút ân hận, xót xa. Nhìn trăng con người như được thấy lại, như được trở lại với quá khứ đã qua. Đó là tuổi thơ hồn nhiên, vô tư, là những năm tháng gian lao, hào hùng. Nghĩa là thấy lại nhugwx phẩm chất tốt đẹp của chính mình.

             Nhà thơ đã rất tài tình khi trong cùng 1 câu thơ lại dùng đến 2 từ “ mặt “ có tính biểu tượng cao” con người đối diện với vầng trăng là đối diện với tri kỉ nghĩa tình mà bấy lâu nay mình dửng dưng đối diện với chính mình của quá khứ và hiện tại.

            Hành động “ vội bật tung cửa sổ” không chỉ là việc mở cửa sổ của căn phòng mà là mở cửa sổ tâm hồn mình để ánh trăng soi rọi vào mọi ngõ nghách trong tâm hồn để nhắc nhở con người, thức tỉnh chúng ta về đạp lí sống ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ. Ánh trăng trước sau vẫn vậy, vẫn vô tư tỏa sáng mặc cho thời gian trôi và sự quay lưng của bầu bạn.

                                 “ Trăng cứ tròn ……… giật mình”

                Vầng trăng được khắc họa bằng hình ảnh vành vạnh, phăng phắc là từ láy tượng hình khẳng định sự nguyên vẹn, bất diệt của trăng. Không những thế trăng còn được nhân hóa trong trạng thái im phăng phắc “ ánh trăng im phăng phắc”. Chính sự im lặng và thái độ đó khiến cho con người giật mình để suy ngẫm nhớ lại, để tư vấn lương tâm. Cái “ giật mình” khi chợt nhận ra sự vô tình nông nổi trong cách sống của mình. Cái giật mình của sự ăn năn thấy phải thay đổi cách sống để hoàn thiện mình đó là cái giật mình trong sự bừng tỉnh

                Trong cuộc sống thường ngày ai cũng phải có sự vô tình lãng quên như không có sự thức tỉnh, sự giật mình của lương tâm biết đâu ta lại đánh mất chính mình.

               Xây dựng hình tượng ánh trăng, nhà thơ muốn nhắc nhở chúng ta đừng bao giờ lãng quên quá khứ sống ân nghĩa, thủy chung ,sống đúng người, đúng nghĩa, đúng đạo lí uống nước nhớ nguồn. Với thể thơ tự do, nghệ thuật đối lập tương phản hình ảnh ánh trăng giàu ý nghĩa biểu tượng . Giọng điệu thơ thủ thỉ tâm tình. Sử dụng thành công các BPTT” nhân hóa, so sánh, liệt kê, điệp ngữ . Bài thơ đã để lại ấn tượng khó phai mờ trong lòng độc giả bao thế hệ. Bài thơ còn gợi nhắc đến câu nói nổi tiếng của nhà văn Nga:

      " Nếu anh bắn vào quá khứ bằng súng lục thì tương lai sẽ bắn lại anh bằng đại bác"