Chí Phèo là một trong những tác phẩm nổi tiếng, có độ phổ biến với công chúng rất lớn. Tác phẩm này mang giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo to lớn, nhất là thông qua cách miêu tả nhân vật Chí Phèo, sự chuyển biến về tâm lý và con người của Chí sau khi ra tù mang đến nhiều điều khiến con người ta phải suy nghĩ.
Quá trình chuyển biến về tâm lý cũng như con người của Chí sau khi ra tù chính là bản cáo trạng đanh thép đối với chế độ phong kiến đầy rẫy những con người bạc ác, tham lam, vô nhân đạo đã biến một con người lương thiện trở thành bất lương, tiếp tay cho bọn chúng làm ra những điều gian ác. Chí Phèo đã bị lợi dụng, bị đầy đọa, bị những thế lực tàn bạo chà đạp lên hạnh phúc, quyền sống và phẩm giá mà không hay, đến khi ngộ nhận được thì đã quá quá muộn.
Chí Phèo vốn là người nông dân lương thiện, khỏe mạnh, là “một thằng hiền như đất”. Là một con người có lòng tự trọng cao thượng, Chí đã nhiều lần bị bà ba vợ Bá Kiến gợi tình, bắt anh ta làm những việc không chân chính và điều đó khiến anh ta thấy "nhục, chứ chẳng thấy yêu thương gì". Với bản tính lương thiện, cùng với số phận éo le từ nhỏ, không cha, không mẹ, bị trao tay không biết qua tay biết bao nhiêu người khiến Chí Phèo chỉ mang trong mình ước mơ giản dị: “Có một gia đình nho nhỏ, chồng cuốc mướn cày thuê, vợ dệt vải, nuôi một con lợn để làm vốn liếng", “khá giả thì mua dăm ba sào ruộng làm”. Ước mơ bình dị ấy của Chí Phèo thật đáng thương khi bị tên cường hào Bá Kiến chặn đứng, chỉ vì ghen tuông mù quáng mà Bá Kiến rắp tâm bỏ tù Chí, rồi nhà tù xã hội thực dân phong kiến biến thành “con quỷ dữ làng Vũ Đại”.
Chí Phèo sống một cuộc đời không biết đến tương lai, hắn trở thành một công cụ áp bức nhân dân, chuyên đi đòi nợ dân cho Bá Kiến, tất cả những điều Chí Phèo cần là tiền để mua rượu, không tiền để mua rượu là hắn sẵn sàng rạch mặt ăn vạ để có tiền. Bá Kiến năm được thóp của Chí Phèo, toan tính, giật giây Chí Phèo làm việc cho mình, vất vài đồng bạc lẻ vào mồm Chí, biến Chí thành nô lệ trung thành.
Cuộc đời Chí lại được sang trang khi hắn gặp được Thị Nở. Đằng sau cái bề ngoài xấu xí và tính khí “dở hơi” còn ẩn chứa một trái tim nhân hậu, một người phụ nữa rất giàu tình thương. Khi Chí Phèo bị ốm, Thị Nở đã chăm sóc tận tình…Thị đã mang đến cho Chí một bát cháo hành ấm nóng tình người giúp đánh thức dậy nhân tính của Chí Phèo, thay đổi cuộc đời Chí. Cuộc gặp gỡ của hai kẻ khốn khổ đã tạo nên sự đồng cảm và Chí Phèo nhận thấy rằng, hắn co thể mang ước mơ trở lại.
Trong tâm hồn Chí bây giờ thấy chút nhẹ nhàng và thanh thản, thiên lương đâu đó trở về và Chí muốn trở lại với cuộc sống lương thiện. Chí muốn có được cuộc sống của người lương thiện, có hạnh phúc lứa đôi vợ chồng. Nam Cao bày tỏ niềm cảm thông sâu sắc với nỗi khổ đó, Chí Phèo xứng đáng có một vé quay lại cuộc sống xã hội với mọi người. Nam Cao lên tiếng phê phán gay gắt những thế lực tàn bạo đã gây nên tấn bi kịch đau thương cho người nông dân lương thiện và ở thái độ trân trọng, nâng niu những nét đẹp người nông dân.
Chí Phèo, từ một con người lương thiện bị những kẻ ác, những kẻ vô nhân đạo đẩy xuống địa ngục, để rồi nhờ tình yêu trong sáng, gần gũi của Thị Nở đã giúp Chí thức tỉnh, nhưng cánh cửa hạnh phúc mới chỉ le lói chút ánh sáng đã đóng sập lại, đau đớn, mất hy vọng, Chí trong cơn say làm liều nhưng say mà lại tìm được đúng kẻ thù đã làm hại mình, đã đẩy mình xuống vực thẳm.
Chí Phèo trải qua biết bao thời gian nhưng tinh thần và những giá trị mà nó đem lại đến nay vẫn khiến cho người ta thấy thấm thía mãi. Giá trị nhân đạo và hiện thực của tác phẩm chưa bao giờ xa rời thực tiễn. Nhà văn Nam Cao đã có công rất lớn trong việc phản ánh chân thực và sâu sắc số phận của nhân vật Chí Phèo, một đại điện tiêu biểu cho số phận người nông dân trong xã hội cũ. Tác phẩm khiến cho người ta xúc động vô cùng và cũng có giá trị tố cáo mạnh mẽ.