Điểm khác biệt về khí hậu và thiên nhiên giữa vùng núi ĐB và TB là vùng núi ĐB có mùa đông lạnh điển hình nhất cả nước, thiên nhiên tiêu biểu cho vùng cận nhiệt đới gió mùa; vùng núi TB có mùa đông ngắn hơn, đỡ lạnh hơn khu vực ĐB và thiên nhiên tiêu biểu cho vùng nhiệt đới khô, 1 số nơi là thiên nhiên của vùng ôn đới núi cao. Nguyên nhân chính dẫn tới sự khác nhau này là do đặc điểm địa hình của 2 vùng khác nhau.
- Vùng núi ĐB: hướng vòng cung của các dãy núi tạo thành hành lang hút gió rất mạnh, đón nhận trực tiếp khối không khí lạnh từ phương bắc tràn xuống làm cho mùa đông đến sớm, kết thúc muộn, nền nhiệt bị hạ thấp. Đây là vùng có mùa đông lạnh nhất nước ta. (so sánh 2 địa điểm có cùng độ cao, vĩ độ vùng ĐB có nhiệt độ thấp hơn TB 2-3 độ).
- vùng TB: do có bức chắn đh là dãy hls cao đồ sộ chạy theo hướng tb-đn đã ngăn cản sự ảnh hưởng của gió mùa đb tới vùng Tb. Vì vậy mà mùa đông của vùng TB thường đến muộn hơn, kết thúc sớm hơn vùng núi ĐB. Mùa đông khô, ít có mưa phùn; mùa hạ, gió mùa đn bị các khối núi - cao nguyên ở phía nam ngăn cản (cao nguyên Mộc Châu). Luồng gió này chỉ luồn qua các thung lũng vào vùng TB nên màu khô ở đây thường đễn muộn, kết thúc sớm. Phần phía Nam của vùng (thung lũng sông Mã, Yên Châu...)còn chịu ảnh hưởng của gió Phơn khô nóng.
Vùng núi TB lạnh chủ yếu do độ cao đh. Phần phía Bắc va Đông của vùng tập trung nhiều địa hình cao trên 2000m, nhiều đỉnh trên 3000m, xuất hiện đai rừng ôn đới núi cao.
- sự khác nhau về đặc điểm khí hậu của hai vùng dẫn tới thiên nhiên của 2 vùng nay khác nhau.
