– Hiệu Ức Trai, quê làng Chi Ngại sau dời về Nhị Khê. Cha Nguyễn Ứng Long (sau đổi Nguyễn Phi Khanh) một nho sinh nghèo, học giỏi, đỗ Thái học sinh thời Trần. Mẹ Trần Thị Thái con Trần Nguyên Đán.
-Cuộc đời của Nguyễn Trãi có thể chia làm 3 chặng đường :
1. Thời kỳ trước khi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn (1380-1420).
– 5 tuổi mẹ mất, ông ngoại qua đời khi ông tròn 10 tuổi.
– 1400, ông đỗ Tiến Sĩ và ra làm quan cùng thời với cha dưới thời nhà Hồ (Hồ Quí Ly).
– 1407, giặc Minh xâm lược nước ta, Nguyễn Trãi sống trong cảnh nước mất nhà tan, nghe lời cha, Nguyễn Trãi khắc sâu lời dặn “ Đền nợ nước, trả thù nhà”, ông sớm tham gia khởi nghĩa Lam Sơn.
2. Thời kỳ giúp Lê Lợi và triều đình nhà Lê (1421 – 1437)
– Trong kháng chiến, ông dốc hết tài năng của mình giúp Lê Lợi lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Minh thắng lợi, ông trở thành quân sư tài ba, lỗi lạc của Lê Lợi và của cuộc kháng chiến.
– Sau kháng chiến, ông tiếp tục giúp Lê Lợi khôi phục chính quyền, xây dựng nhà Lê và xây dựng đất nước vững mạnh, ông đem hết tâm và lực giúp nước.
3. Thời kỳ ở ẩn tại Côn Sơn (1438-1442)
– Vì tính tình cương trực, thẳng thắng nên ông bị bọn gian thần ghen ghét dèm pha, năm 1438 ông bị bắt giam, bị cách chức và cáo quan về quê.
– 1440, Lê Thái Tông mời ra giúp nước, ông vẫn hăng hái tham gia dù đã 61 tuổi.
– 1442, ông bị ghép vào tội mưu hại vua nên bị án “ tru di tam tộc “.
– 1464, Lê Thánh Tông minh oan cho ông
⇒ Cuộc đời Nguyễn Trãi là cuộc đời của một con người chịu nhiều oan khiên thảm khốc đến mức hiếm có trong lịch sử dân tộc cũng là cuộc đời của một con người suốt đời hết lòng vì nước vì dân và vẫn giữ được nét thanh cao của một tấm lòng sắc son cương trực.
---------------------------------------------------------------------------------------------------
-Tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên
-Sinh ngày (23/11/1765-16/9/1820)
– Quê :Làng Tiên Điền-Nghi Xuân-Hà Tĩnh
-Xuất thân : trong một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và nhiều người sáng tác văn chương.
+ Cha và anh: đều giữ chức tước cao trong triều và có sức học uyên bác.
+ Mẹ : Trần Thị Tần –người Kinh Bắc (đây cũng chính là ngọn nguồn của vốn VHDG ăn sâu vào hồn thơ văn và tài thơ văn của ông )
– Ông chính là chứng nhân của lịch sử xã hội cụ thể:
+Thời thơ ấu và thanh niên: sống sung túc và hào hoa ở Thăng Long trong nhà anh trai Nguyễn Khản. Từng đỗ Tam trường.
+Mười năm gió bụi lang thang ở quê vợ, rồi quê hương trong nghèo túng.
+Từng mưu đồ chống Tây Sơn thất bại, bị bắt rồi được tha, về ẩn dật ở quê nội.
+Làm quan bất đắc dĩ với triều Nguyễn Gia Long (Tham tri bộ Lễ, Cai bạ Quảng Bình, Chánh sứ tuế cống nhà Thanh), ốm, mất ở Huế ngày 10/8/1820 (năm Canh Thìn).
2. Con người:
-Cuộc đời Nguyễn Du có nhiều mối u uẩn không nói ra được.
Ông luôn cảm thấy bức bối, mất tự do vì sống trong xh quá gò bó.
-Nguyễn Du có cái nhìn hiện thực sâu sắc
-Một tấm lòng lo đời, thương người của Nguyễn Du, luôn đi bảo vệ công lí ,bảo vệ cái đẹp
3. Thời đại và xã hội
-Cuối TK XVIII đầu TK XIX
-XHVN khủng hoảng trầm trọng, loạn lạc bốn phương: khởi nghĩa nông dân, kiêu binh làm loạn, Tây Sơn thay đổi sơn hà, diệt Nguyễn, Trịnh, diệt Xiêm, đuổi Thanh huy hoàng một thuở.
-Nhà Nguyễn lập lại chính quyền chuyên chế và thống nhất đất nước.
