Câu 1 (trang 81 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2): Bố cục (3) :

   - Đoạn 1 (Từ đầu … Khúc đê này hỏng mất) : Tình hình đê vỡ và sức chống đỡ.

   - Đoạn 2 (tiếp … Điếu, mày ! ) : Cảnh quan phụ mẫu đánh tổ tôm bài bạc.

- Đoạn 3 (còn lại) : Kết cục đê vỡ, nhân dân lâm vào lầm than.

Câu 2 (trang 81 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

   a. Hai mặt tương phản cơ bản : Một bên người dân vật lộn, chống chọi mưa gió căng thẳng. Một bên quan lại bài bạc nhàn nhã.

   b. Làm rõ sự tương phản :

   - Dân hộ đê : Gần một giờ đêm, mưa tầm tã, nước sông cao. Cảnh tượng nguy kịch, người đã mệt lử nhưng trời vẫn mưa như trút. Sức đê yếu hơn sức nước.

   - Quan phủ nha lại ung dung bài bạc : Trong đình cao ráo, vững chãi, không khí tĩnh mịch, trang nghiêm, đường bệ, nguy nga, đương vui cuộc tổ tôm.

   c. Qua hai mặt tương phản, hình ảnh tên quan phủ đi “hộ đê” được khắc họa :

   - Ngồi nơi an toàn, đẹp đẽ, có người hầu bài.

   - Dùng đồ ngon vật lạ, sang trọng.

   - Tư thế đường bệ, ung dung, nhàn nhã.

   - Không màng chuyện đê vỡ, thậm chí còn khó chịu. Khi quan vui mừng ù ván bài cũng là lúc nước tràn, nhà cửa trôi, kẻ sống người chết.

   d. Dụng ý của tác giả trong việc dựng cảnh tương phản này : so sánh nổi bật sự đối lập, tăng sự khổ cực của nhân dân cũng tăng lên sự vô trách nhiệm của kẻ làm quan. Mục đích cuối cùng là tố cáo sự vô trách nhiệm, ham mê bài bạc của lũ quan.

Câu 3 (trang 82 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

   a. Sự tăng cấp trong miêu tả người dân hộ đê :

   - Mưa mỗi lúc một nhiều.

   - Mực nước mỗi lúc càng cao.

   - Âm thanh mỗi lúc một ầm ĩ.

   - Sức người mỗi lúc một yếu.

   - Nguy cơ đê vỡ mỗi lúc một đến gần.

   b. Sự tăng cấp trong miêu tả độ đam mê bài bạc của quan :

   - Mê bài bạc đến vứt bỏ trách nhiệm.

   - Bên ngoài càng ầm ĩ mà vẫn điềm nhiên nhàn nhã.

   - Sung sướng cực độ ù ván bài to trong khi bên dưới đã vỡ đê.

   c*. Sự kết hợp hai nghệ thuật tương phản và tăng cấp đã bóc trần bản chất “lòng lang dạ thú” của bọn quan phủ : vô trách nhiệm, mải mê ăn chơi, ích kỉ, nhẫn tâm đến mất nhân tính.

Câu 4 (trang 82 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

   Giá trị hiện thực, nhân đạo và nghệ thuật của Sống chết mặc bay :

   - Hiện thực : phản ánh sự đối lập giữa cuộc sống, sinh mạng nhân dân với bọn quan lại.

   - Nhân đạo : thể hiện niềm thương cảm trước cuộc sống lầm than cơ cực của nhân dân, cũng là thương cảm nhân dân bị bọn quan vô trách nhiệm cầm quyền.

   - Nghệ thuật : kết hợp hai nghệ thuật tương phản và tăng cấp khéo léo. Lời văn sinh động, đầy cảm xúc, miêu tả nhân vật sắc nét.

Luyện tập

Câu 1 (trang 83 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

   Có tất cả các ngôn ngữ nêu đã nêu trừ ngôn ngữ độc thoại nội tâm.

Câu 2* (trang 83 sgk Ngữ Văn 7 Tập 2):

   - Ngôn ngữ đối thoại của tên quan phủ thường ngắn, gọn, có khi trống không mang tính mệnh lệnh. Lúc trách mắng thì tuôn ra tràng dài. Điều này bộc lộ một tên quan hống hách, mê bài bạc, vô trách nhiệm, vô nhân tính.

   - Ngôn ngữ phù hợp với tính cách. Ngôn ngữ phản ánh tính cách, tính cách bộc lộ qua ngôn ngữ.