Bi kịch của những nhà nho trước hết là tấn bi kịch của cuộc xung đột giữa
lý tưởng và hiện thực. Và ta đã chứng kiến trong lịch sử những thế hệ nhà nho
để bảo vệ văn hóa của Nho giáo thậm chí đã phải chết để kết thúc tấn bi kịch đó.
Có những nhà nho đã tìm lối thoát khác, một phương thức hữu hiệu khác, trở về
với thiên nhiên trong sạch cao khiết (như Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm,
Nguyễn Khuyến…) Và ở trong từng giai đoạn khác nhau tấn bi kịch của nhà nho
lại có nét riêng biệt.