Khởi nghĩa Tây Sơn là cuộc khởi nghĩa phản ánh đúng đắn xã hội phong kiến bất nhân cùng thời, thể hiện tinh thần, ý chí mạnh mẽ đứng lên đấu tranh của nhân dân không chỉ vì lòng yêu nước mà còn để bảo vệ cuộc sống của mình

Nguyên nhân: 

-  kinh tế xa sút, đời sống nhân dân khổ cựu, 1 số bộ phân dân cư phải tiêu tán lên Yên Thế, họ sẳng sàng đã đứng lên bảo vệ cuộc sống của mình

-  Pháp thi hành chính sách bình định, cuộc sống bị xâm phạm, nhân dân Yên Thế nổ dậy khởi nghĩa

-do truyền thống yên nước đấu tranh chống lại kẻ thù xâm lược.

Diển biến

Giai đoạn 1: (1884-1902) do Đề Nắm chi huy, hoạt động riêng lẽ chưa có sự chỉ huy thống nhất

Giai đoạn 2: (1903-1908)do Đề Thám chỉ huy, vừa chiến đấu vùa xây dụng cơ sở

Giai doạn 3:(1909- 1913) bước vào giai đoạn quyết liệt

Kết quả

Sau trận chiến càn quét của địch lực lượng  quân hao mòn dần

10/2/1913: Đề Thám mất , phong trảo tan rã

Ý nghĩa lịch sử

-Thể hiện tinh thần yêu nước chống pháp của giai cấp công nhân

-Góp phần làm chận quá trình bình định của pháp

-là trang vẽ vang của dân tộc

-Chứng tỏ sức mạnh to lớn tìm tàng của nhân dân trong công cuộc chống pháp 

Diễn biến

Từ năm 1418 đến năm 1423, Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa ở Lam Sơn, xây dựng và bảo vệ căn cư địa vùng rừng núi Thanh Hóa.
Từ năm 1424 đến 1425, tiến quân vào Nghệ An, mở rộng vùng giải phóng Tân Bình - Thuận Hóa
Từ 1426 đến 1427, tổng tấn công ra Bắc, giải phóng hoàn toàn đất nước.
Tháng 9-1426, khoảng gần 10.000 nghĩa quân từ Thanh Hóa đã tiến ra Bắc theo 3 đạo :
Tháng 10 - 1426, địch đã cho rút đại bộ phận quân sĩ từ thành Nghệ An về tăng cường cho Đông Quan. Tiếp đó, tháng 11 , 5 vạn viện binh từ Trung Quốc, do Vương Thông làm Tổng chỉ huy, cùng kẻo đến Đông Quan, đưa tổng số quân địch lên hơn 10 vạn.
Tháng 10 - 1427, Liễu Thăng  đem 10 vạn viện binh theo đường Lạng Sơn tiến vào Đại Việt.Cùng lúc, đạo quân Mộc Thạnh tiến theo đường Vân Nam. Khi qua ải Chi Lăng (Lạng Sơn) Liễu Thăng đã bị nghĩa quân do Lưu Nhân Chú, Trần Lựu chỉ huy dùng mưu trá hàng nhử địch sa vào trận địa phục kích, giết chết bên sườn núi Mã Yên. Hàng vạn quân địch bị tiêu diệt. Tiếp theo, ta còn tấn công trên tiếp ở các trận Cần Trạm, Phố Cát. 
 Lê Lợi và Trần Nguyên Hãn điều binh xiết chặt vòng vây, tổng tấn công Xương Giang, diệt 5 vạn, bắt sống 3 vạn địch, trong số đó có các tướng Thôi Tụ, Hoàng Phúc. Được tin Liễu Thăng chết, đạo viện binh của Mộc Thạnh cũng hết hoảng rút lui.
Cuối năm 1427, Vương Thông buộc phải xin hòa, thỏa thuận rút quân không chờ viện binh, cam kết trong Bài văn hội thề đọc tại một địa điểm phía nam thành Đông Quan. Lê Lợi hứa cung cấp lương thực, thuyền bè, sửa chữa cầu đường, tạo điều kiện cho quân Minh nhanh chóng rút về nước.
Chiến tranh kết thúc, Bình Ngô đại cáo do Nguyễn Trãi nhân danh Lê lợi soạn thảo được công bố.
Ngày 29 tháng 4 năm 1428 (năm Mậu Thân), Lê Lợi chính thức lên ngôi Hoàng đế (tức Lê Thái Tổ), lập ra triều Lê (Hậu Lê), đặt Quốc hiệu là Đại Việt.

Nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Lam Sơn.

* Nguyên nhân thắng lợi:

- Dân ta có lòng yêu nước nồng nàn, có ý chí bất khuất, quyết tâm dành độc lập, tự do cho đất nước.

- Có sự đoàn kết, ủng hộ của các tầng lớp nhân dân.

- Đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắn, sáng tạo của bộ chỉ huy, đứng đầu là Lê Lợi.

* Ý nghĩa lịch sử:

- Khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi, kết thúc 20 năm đô hộ của nhà Minh mở ra một thời kì phát triển mới của dân tộc- thời Lê Sơ.