- Trong quá trình Pháp xâm lược Việt Nam (1858-1884), nhà Nguyễn đã có rất nhiều cơ hội để có thể đánh Pháp giành độc lập, nhưng nhà Nguyễn đã bỏ lỡ:
- Ngày 1/9/1858, Pháp tấn công Đà Nẵng, nhân dân đã phối hợp với quân triều đình chống trả quyết liệt, làm thất bại âm mưu đánh nhanh thắng nhanh của Pháp. Nhưng lúc này triều đình lại không phát huy sức mạnh của dân tộc để đánh bạo Pháp hoàn toàn ngay từ đầu xâm lược mà để Pháp chiếm được Bán đảo Sơn Trà.
- Tháng 7/1860, phần lớn quân Pháp bị điều động sang các chiến trường châu Âu và Trung Quốc. Số quân còn lại ở Gia Định chưa đến 1000 tên, phải dàn mỏng trên một trận tuyến dài hơm 10 km. Nhưng quân ta vẫn đóng ở Đại đồn Chí Hòa mới được xây dựng trong thế “thủ hiểm”!
- Ngày 21/12/1873, khi quân Pháp đánh ra cầu Giấy, lọt vào trận địa phục kích của ta. Gác-ni-ê cùng nhiều sĩ quan thực dân và binh lính bị giết tại trận. Chiến thắng cầu Giấy khiến quân Pháp hoang mang, còn quân dân ta thì phấn khởi, càng hăng hái đánh giặc. Giữa lúc đó, triều đình Huế lại kí với thực dân Pháp Hiệp ước Giáp Tuất (15/ 3/1874).
- Ngày 19/5/1883. hơn 500 tên địch kéo ra Cầu Giấy đã lọt vào trận địa mai phục của ta. Quân Cờ đen lại phối hợp với quân của Hoàng Tá Viêm đổ ra đánh. Nhiều sĩ quan và lính Pháp bị giết, trong đó có Ri-vi-e. Chiến thắng cầu Giấy lần thứ hai càng làm cho quân Pháp thêm hoang mang, dao động. Chúng đã toan bỏ chạy nhưng triều đình Huế lại chủ trương thương lượng với Pháp
* Nhận xét:
- Không kiên quyết đánh Pháp. Khi Pháp mở rộng chiến tranh cũng không cùng nhân dân chống Pháp mà còn ngăn cản nhân dân chống giặc, luôn ảo tưởng thương lượng, từng bước thỏa hiệp, kí hiệp ước đầu hàng bán nước.
- Với thái độ không kiên quyết, nhà Nguyễn đã từ bỏ con đường đấu tranh truyền thống của dân tộc, sợ dân hơn sợ giặc.
- Vừa đánh, vừa thương lượng cầu hòa, không chớp thời cơ đánh Pháp. đặt quyền lợi dòng họ lên trên quyền lợi dân tộc.
Như vậy, Nhà Nguyễn đã đẩy nước ta từ mất nước không tất yếu trở thành tất yếu.
