Thành phố Vinh - trái tim của Xứ Nghệ - mảnh đất có bề dày lịch sử hàng trăm năm, nơi từng được vua Quang Trung - Nguyễn Huệ chọn làm nơi xây dựng kinh đô vào năm 1788. Để từ đó còn có tên gọi là Phượng Hoàng Trung Đô. Đến hôm nay, trong hơi thở của cuộc sống nhộn nhịp và sôi động thành phố Vinh vẫn ôm trong mình những nét cổ kính, hoài niệm về một thời xưa cũ. Một trong những nét đẹp hoài cổ của thành phố Vinh, một dấu tích xưa, một công trình kiến trúc độc đáo có giá trị lịch sử - văn hóa vô cùng to lớn, đó chính là: Thành cổ Vinh.

Thành cổ Nghệ An ban đầu được xây bằng đất (1804) trên địa phận hai xã Vĩnh Yên và Yên Trường, nay thuộc thành phố Vinh. Đến năm Minh Mạng thứ 12 (1831) mới được xây bằng đá, hình lục giác theo phong cách thành châu Âu. Thành được xây dựng vào triều Nguyễn, đời vua Gia Long. Năm 1802, nhà Nguyễn giành được chính quyền từ vương triều Tây Sơn. Mặc dù rất thù ghét Nguyễn Huệ - Quang Trung, nhưng Gia Long không thể làm ngơ trước cái nhìn có tầm kiệt xuất của nhà quân sự thiên tài Quang trung- Nguyễn Huệ rằng: núi Quyết, sông Vĩnh có tầm thế của một đế đô thì sao lại không đáng để xây trấn sở của một tỉnh. Chính  vì vậy, năm 1804 Gia Long khởi công xây dựng thành. Tuy nhiên, do muốn xóa đi dấu vết triều Tây Sơn nên Gia Long không cho xây Thành ở núi Dũng Quyết mà xây ở địa phận 2 tức là Xã Vĩnh Yên thuộc phủ Yên Trường, chính là nơi mà dấu tích của thành vẫn còn mãi đến bây giờ.

Thành có sáu cạnh, ba cửa; chu vi khoảng 2.400m; tường cao 4,4m; diện tích khoảng 420.000m²; bao quanh là hào nước sâu khoảng 3m. 

Trong thành phía đông có dinh tổng đốc, phía nam có dinh bố chánh, án sát, lãnh binh, đốc học; phía bắc là trại lính và nhà ngục. Sau nhiều thế kỷ, công trình kiến trúc thành lũy này giờ chỉ còn sót lại 3 cổng thành rêu phong: Tiền Môn, Tả Môn, Hữu Môn. 

Có thể thấy Thành Vinh ra đời nhằm tạo ra một trung tâm chính trị, quân sự, vừa là một công trình phòng thủ của tỉnh Nghệ An. Vậy nhưng năm 1885 Thực dân Pháp nổ súng xâm lược đất nước ta. Chế độ phong kiến nhà Nguyễn chống cự yếu ớt nên thành Vinh nhanh chóng rơi vào tay thực dân Pháp. Kể từ đó, Thành Vinh đã trở thành chứng tích của một thời kỳ bi thương mà hào hùng của nhân dân Nghệ An.

Nơi đây chứng kiến sự đấu tranh dũng cảm của người chị gái thương yêu của Bác - bà Nguyễn Thị Thanh. Bà đã tổ chức lấy trộm súng của doanh trại để cho nghĩa quân có đủ vũ khí đánh úp thành, song việc bị bại lộ, bà bị bắt và bị giải vào nhà Lao Vinh, bị tra tấn giã man. Phiên tòa ngày 4/6/1918 đã xử bà chịu đánh 100 trượng và đày khổ sai 9 năm. Tiếp đó là thời kì sục sôi khí thế của cao trào cách mạng 30,31. Thành Vinh trở thành nơi chứng kiến những cuộc đấu tranh vô cùng quyết liệt, chứng kiến tinh thần dũng cảm hy sinh của nhân dân xứ Nghệ để làm nên một đỉnh cao Xô Viết. Đến năm 1941, thành Vinh lại chứng kiến sự hy sinh của Đội Cung và những binh sỹ yêu nước đứng trong hàng ngũ quân đội Pháp. Hôm nay, mộ của các anh vẫn nằm lặng lẽ và uy nghi dưới những tán cây xanh thắm trong thành cổ. Thành Vinh còn là nơi chứng kiến cuộc gặp gỡ của Bác hồ và nhân dân Nghệ an trong 2 lần về thăm quê hương . Bia dẫn tích nay vẫn còn ghi : “Nơi đây vào 14h ngày 14 tháng 7 năm 1957 Bác Hồ đã nói chuyện với cán bộ và nhân dân nghệ An sau 50 năm xa quê”.

Trải qua quá trình lịch sử, lớp bụi thời gian và sự tàn phá của chiến tranh đã khiến Thành không còn được nguyên vẹn. Chỉ còn 3 cổng thành vẫn còn giữ được những kết cấu cơ bản, vẫn sừng sừng án ngự giữa những con đường vào thành nội. Nếu một lần được độc bước trên những con đường vào thành nội, được chạm tay vào những lớp rêu phong cổ kính, được đứng dưới những cánh cổng uy nghi và được về thăm lại những chứng tích lịch sử thì chúng ta mới có thể hiểu hết đc giá trị vô giá của Thành cổ Vinh.

Dáng vẻ trầm mặc rêu phong, di tích thành cổ là điểm nhấn được ưa thích trong hành trình chinh phục các điểm đến ở xứ Nghệ.