Tôi chưa về con sông quê em

Ngắm em chằm nón buổi đầu tiên

Bàn tay xây lá tay xuyên chỉ

Mười sáu vành, mười sáu trăng lên

(Người con gái chằm nón bài thơ – Nguyễn Khoa Điềm)

Nón lá là hình ảnh bình dị, thân quen, gần gũi gắn liền với tà áo dài truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. Từ xưa tới nay, nhắc đến Việt Nam du khách nước ngoài vãn thường trầm trồ khen ngợi hình ảnh chiếc nón lá – tượng trưng cho sự thanh tao của người phụ nữ Việt. Nón lá đã đi vào ca dao, dân ca và làm nên văn hóa tinh thần lâu đời của người Việt Nam.

 Chiếc nón lá có một lịch sử rất lâu đời, hình ảnh tiền thân của chiếc nón lá đã được chạm khắc trên trống đồng Ngọc Lữ, thạp đồng Đào Thịch vào khoảng 2500-3000 năm TCN. Từ xa xưa, nón lá đã hiện diện trong đời sống hàng ngày của người Việt Nam trong cuộc chiến đấu giữ, qua nhiều chuyện kể và tiểu thuyết. Trải qua những năm tháng chiến tranh ác liệt và lịch sử hình thành lâu dài, cho đến ngày nay đã chứng tỏ được sự bền vững của sản phẩm này.

 Để tạo ra chiếc nón lá cần sự tỉ mỉ và kì công của người làm nón. Phải có cái tâm, cái tình thì mới tạo nên những chiếc nón có thiết kế tài tình và họa tiết tỉ mỉ như vậy.

Để làm được một chiếc nón lá đẹp, người làm nón phải tỉ mỉ từ khâu chọn ra lá, phơi lá, chọn chỉ đến độ tinh xảo ttrong từng đường kim, mũi chỉ. Lá có thể dùng là lá dừa hoặc lá cọ. Để có được lá dùa làm nón phải mua từ trong Nam. Lá chuyển về là lá khô. Để lá có độ bền về thời gian cũng như màu sắc phải chọn lọc, phân loại lá và đem xử lý. Dẫu chọn lá có công phu thế nào thì làm nón bằng lá dừa vẫn không thể tinh xảo và đẹp bằng làm nón bằng lá cọ. Làm nón bằng lá cọ ta phải công phu hơn rất nhiều, lá phải non vừa độ, gân lá phải xanh, màu lá phải trắng xanh. Nếu lá trắng và găn lá cũng trắng thì lá đã già và làm nón không đẹp. Một chiếc nón lá đạt tiêu chuẩn phải có màu xanh nhẹ, mặt lá phải bóng, khi nón đan lên phải nổi những gân lá màu xanh đẹp mắt. Để đạt tiêu chuẩn ấy thì phải tuân thủ đúng qui trình. Sấy khô phải sấy trên bếp than ( không phơi nắng), sau đó lại phơi sương tiếp từ 2-4h cho lá mềm. Rồi dùng một búi vải và một miếng gang đặt lên bếp than có độ nóng vừa phải để ủi sao cho từng chiếc lá được phẳng. Mỗi chiếc lá đều được chọn lựa kĩ càng và cắt cùng độ dài là 50cm (lá cọ).

Công đoạn thứ hai là chuốt vành, với cây mác sắt người làm nón chuốt từng nan tre sao cho tròn và có đường kính rất nhỏ, thường chỉ nhỉnh hơn que tăm một chút. Sau đó uốn những nan tre này thành những vòng tròn thật đều và bóng bẩy từ nhỏ đến lớn. Mỗi cái nón sẽ cần 16 nan tre uốn thành vòng tròn, đặt từ nhỏ tới lớn vào một cái khung bằng gỗ có hình chóp. Sau đó, người thợ sẽ xếp lá lên khung, người xếp lá phải khéo và đều tay không để các phiến lá chồng lên nhau hay xô lệch.

Kể về quá trình làm nón mà không kể đến nón bài thơ xứ Huế là một thiếu xót. Đặc biệt nón bài thơ của xứ Huế rất mỏng vì chỉ có 2 lớp: lớp lá trong gồm 20 lá, lớp lá ngoài gồm 30 lá và lớp bài thơ được đặt ở giữa. Khi xây lá lợp lá, người thợ phải khéo léo sao cho khi chêm lá không bị chồng lên nhau nhiều lớp hay xô lệch để nón đạt được sự thanh mỏng. Khi soi lên ánh nắng, ta đọc được bài thơ, nhìn rõ hình ảnh cầu Tràng Tiền hay chùa Thiên Mụ. Chính những chi tiết này đã tạo nên nét đặc biệt cho nón bài thơ xứ Huế.

Sau khi xếp lá cho đều và ngay ngắn lên vành, người ta bắt đầu chằm nón. Nón được chằm bằng sợi nilong dẻo và dai, săn chắc và có màu trắng trong suốt. Các lá nón không được xộc xệch, đường kim mũi chỉ phải đều tăm tắp. Khi nón đã chằm hoàn tất, người ta đính thêm vào chóp nón một cái xoài được làm bằng chỉ láng bóng để làm duyên cho chiếc nón. Sau đó mới phủ lên nón lớp dầu nhiều lần, phơi đủ nắng để nón vừa đẹp, vừa bền.

Ở vòng tròn lớp bằng nan tre dưới đáy hình chóp, khoảng nan thứ 3, thứ 4 người ta sẽ dùng chỉ kết đối xứng hai bên để buộc quai. Quai nón thường được làm bằng lụa, nhung,… với màu sắc tươi tắn càng làm tăng nét duyên cho người đội nón.

Chiếc nón lá trải đi theo khắp nẻo đường Việt Nam và trở thành thân quen trong đời sống thường nhật của người phụ nữ. Chiếc nón lá chính là người bạn thủy chung với người dân lao độn dùng để đội đầu, che mưa, che nắng khi ra đồng, ra chợ, là chiếc quạt xua đi những giọt mồ hôi dưới nắng hè gay gắt. Nó còn là vật làm duyên, tăng nét nữ tính của người phụ nữ. Buổi sáng tan trường, hình ảnh những cô nữ sinh với tà áo dài trắng tinh khôi, nghiêng nghiêng dưới vành nón lá và núm đồng tiền làm duyên càng thêm duyên. Nó làm say lòng và là cảm hứng của bao thi nhân, nghệ sĩ…Trong tiết mục múa nón của các cô gái với chiếc áo dài và nón  thể hiện nét dịu dàng, mềm mại, kín đáo của người phụ nữ Việt Nam đã xuất hiện rất nhiều và nhận được những tràng pháo tay tán thưởng của khán giả. Chiếc nón lá còn trở thành món quà lưu niệm được nhiều du khách ưa chuộng mỗi khi đến Việt Nam

Muốn nón lá được bền lâu thì chỉ nên đội trời nắng, tránh đi mưa. Sau khi dùng nên cất vào chỗ bóng râm, không phơi ngoài nắng bởi sẽ làm cong vành, lá nón giòn và ố vàng, làm mất tính thẩm mĩ và giảm tuổi thọ của nón.

Chiếc nón lá là biểu tượng của người phụ nữ Việt, gắn với đời sống tinh thần của họ. Đi tới đâu trên mảnh đất này, chúng ta cũng sẽ bắt gặp hình ảnh chiếc nón lá. Đó là nét đẹp, nét duyên của người phụ nữ Việt mà không phải đất nước nào cũng có được. Nón lá đã gắn liền với tà áo dài, tạo nên một vẻ đẹp rất Việt Nam. Nó là biểu tượng cho vẻ đẹp bình dị, mộc mạc, duyên dáng của người phụ nữ Việt Nam. 

Nón lá là hình ảnh quen thuộc, gần gũi đối với người phụ nữ Việt Nam từ xưa tới nay. Chiếc nón lá gắn với tà áo dài truyền thống, với lời ăn tiếng nói, phong tục tập quán của Việt Nam. Và nón là chính là biểu tượng của Việt Nam đối với bạn bè các nước năm châu, là linh hồn, là tinh hoa của nét đẹp nghìn năm văn hiến.

Thật vậy, đi đâu trên đất nước Việt Nam, chúng ta đều bắt gặp hình ảnh chiếc nón là mộc mạc, chân chất nhưng lại ẩn chứa nhiều tầng ý nghĩa. Nón lá không chỉ là vật dụng của người phụ nữ chân quê, mà nó còn là món quà tinh thần mà Việt Nam dành tặng các nước trên thế giới. Không phải đi đâu, người ta cũng biết đến nón lá Việt Nam có tầng sâu ý nghĩa. Tất cả đều có nguyên do của nó.

Nón lá xuất hiện từ rất lâu, khoảng 2500-3000 TCN và được lưu truyền cho đến ngày nay. Đối với người phụ nữ Việt thì nón là lá biểu tượng quan trọng trong cuộc sống của họ. Từ trong những làn điệu dân ca, đến những lời thơ, câu văn đều thấp thoáng hình ảnh chiếc nón lá Việt Nam đi liền với tà áo dài truyền thống.Để tạo ra chiếc nón lá như hiện nay, cần sự tỉ mỉ và kì công của người làm nón. Phải có cái tâm, cái tình thì mới tạo nên được những chiếc nón có thiết kế tài tình và họa tiết tỉ mỉ như vậy. Ngay từ khâu lựa chọn nguyên liệu đã thấy được sự kì công của người đan nón. Làm nón cần cả tấm lòng chứ không phải chỉ cần có đôi tay. Những người thổi hồn vào những chiếc nón là những người thực sự có tâm.Nón lá có thể được làm từ lá cọ hoặc lá dứa tùy mỗi vùng miền. Sự khác nhau của nón lá ở mỗi loài được thể hiện rõ nét trên từng sản phẩm. Rất dễ dàng để người dùng có thể nhận ra sự khác biệt này.Ở khu vực Nam Bộ với đặc trưng trồng nhiều dừa nên nghề làm nón phát triển mạnh mẽ và được lưu truyền từ đời này sang đời khác.Khi lựa chọn lá cọ hoặc lá dừa cũng cần phải cẩn thận chọn lá dày, màu xanh đậm, không bị rách, có nổi gân để làm nón đẹp và chắc chắn nhất. Khi chọn lá xong cần phải phơi lá cho thật mềm tùy thời gian để tạo độ đàn hồi cho chiếc lá trong quá trình làm ra sản phẩm.Một khâu quan trọng không kém chính là làm vành nón, nó sẽ tạo nên chiếc khung chắc chắn có thể giữ được lớp lá ở bên ngoài. Tre cần được gọt giũa thật mềm và dẻo dai, trau chuốt tỉ mỉ. Khi uốn cong cần cẩn thận để không bị gãy hoặc bị bẻ cong. Bởi vậy khâu chọn tre làm vành nón cũng cần cẩn thận và thật tỉ mỉ.Sau khi đã làm được khung nón thì người làm nón bắt đầu chằm nón, tức là gắn kết vành nón với lá nón làm sao cho hai cái này kết dính, không tách rời khỏi nhau. Làm giai đoạn này càng tỉ mỉ thì chiếc nón sẽ được hoàn thành một cách chắc chắn và đẹp mắt nhất.Công đoạn cuối cùng chính là phơi nón và bôi lên nón lớp dầu thông bóng loáng. Việc làm này để tạo độ bền, tránh hư hỏng khi có mưa hoặc nắng.Chiếc nón lá là biểu tượng của người phụ nữ Việt, gắn với đời sống tinh thần của họ. Đi đâu trên đất nước này, chúng ta cũng sẽ bắt gặp được hình ảnh chiếc nón lá. Đó là nét đẹp, nét duyên của người phụ nữ Việt nam mà không phải đất nước nào cũng có được. Nó là biểu tượng cho vẻ đẹp bình dị, mộc mạc, duyên dáng của người phụ nữ.

Nón lá đi liền với tà áo dài, tạo nên một vẻ đẹp rất Việt Nam.Nón lá là sản phẩm của Việt Nam, biểu tượng cho phụ nữ Việt và cho truyền thống Việt.