Chỉ còn vài ngày nữa là đến Tết Nguyên Đán. Cái lạnh căm căm của mưa phùn gió bấc đang lùi dần, nhường chỗ cho ngọn gió xuân hây hẩy và những làn mưa bụi li ti như rắc phấn trong không gian thoáng đãng.

Mặt trời lên nhuộm đỏ dần những dải mây trắng la đà trên đỉnh núi. Màn sương lam cũng ửng hồng, vấn vít quanh những mái tranh. Theo con đường viền trắng lượn qua mép đồi xanh, người từ các ấp tưng bừng rủ nhau đi chợ Tết. Họ kéo nhau đi thành hàng dài trên thảm cỏ biếc. Mấy chú bé xúng xính trong màu áo đỏ, lon ton chạy trước, ríu rít nói cười, ra vẻ thích thú lắm. Dăm ba cụ già lưng còng, tóc bạc, chống gậy thong thả đi từng bước. Tốp thanh nữ mặc yếm thắm, thắt lưng hoa lí, vừa đi vừa chuyện trò nho nhỏ, e thẹn che miệng cười lặng lẽ. Em bé chừng một hai tuổi nép đầu bên yếm người mẹ trẻ đang rảo bước.

Không khí rộn ràng, náo nức hẳn lên bởi muôn vàn âm thanh hoà quyện vào nhau. Hai bác nông dân lực lưỡng khiêng con lợn nặng khoảng năm sáu chục cân nhốt trong chiếc rọ tre đi đầu đoàn người. Chú bò vàng hốt hoảng đuổi theo sau. Anh thanh niên dắt bò phải chạy cuống lên, miệng kêu: “Họ! Họ”. Mọi người bật cười trước cảnh tượng ngộ nghĩnh ấy.

Nắng đã lên. Sương tan dần, rỏ từng giọt, từng giọt đầu cành lá. Những tia nắng tía nghịch ngợm nhấp nháy hoài trong ruộng lúa mơn mởn ven đường. Dãy núi như cũng làm duyên, nhấp nhô, uốn lượn, thấp thoáng trong màn mây mỏng như chiếc áo the xanh, trông càng thêm đẹp. Dải đồi đất đỏ như son, lô xô tựa bát úp, nằm duỗi dài dưới ánh bình minh. Trên bãi chợ, người mua, kẻ bán tụ tập đã khá đông. Phiên chợ Tết ổn ào, nhộn nhịp bắt đầu.

ĐÂY BẠN NHÉ

Ngày nay có hội chợ; ngày xưa dân gian có chợ Tết. Chợ Tết thường họp vào những ngày cuối năm. Chợ Tết đông vui, nhiều hàng hóa, lương thực, thực phẩm. Đi chợ Tết để bán hàng, để mua sắm. Cũng có người, nhất là trẻ con đi chợ Tết để vui chơi.

       Bài thơ "Chợ Tết" của Đoàn Văn Cừ là một kiệt tác văn chương, vừa đẹp vừa vui. Đọc "Chợ Tết" ta tưởng như được sống lại không khí hội hè dân gian hàng trăm năm về trước. Bài thơ được viết theo thể thơ 8 chữ; đây là phần đầu bài thơ "Chợ Tết" :

           "Dải mây trắng... ra vào đầy cổng chợ".

      Những câu thơ mở đầu gợi tả một sáng tinh mơ nơi làng quê trong ánh bình minh. Dải mây trắng trên đỉnh núi "đỏ dần" lên. Những giọt sương mai như viên ngọc "hồng lam" được nhân hóa, đang "ôm ấp" nóc nhà gianh nơi thôn ấp.

       Những con đường quê "viền trắng" uốn lượn mép đồi xanh. Đỉnh núi, đồi xanh, nóc nhà gianh, con đường, dải mây trắng, giọt sương hồng lam... tất cả đều ửng sáng, trông rất đẹp mắt. Nghệ thuật phối sắc của nhà thơ thật tài hoa:

"Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi

Sương hồng lam ôm ấp nóc nhà gianh

Trên con đường viển trắng mép đồi xanh"6

      Trên con đường uốn mình, mềm mại như dải lụa ấy, có biết bao nhiêu con người, già trẻ gái trai từ các thôn ấp "kéo hàng" nối đuôi nhau đi chợ Tết với niềm vui náo nức. Cảnh đi chợ Tết "tưng bừng" đông vui như đi hội:

"Trên con đường viển trắng mép đồi xanh

Người các ấp tưng bừng ra chợ Tết

Họ vui vẻ kéo hàng trên cỏ biếc"

       Mỗi người đi chợ Tết đều có một dáng vẻ riêng. Đoàn Văn Cừ đã làm hiện lên trước mắt chúng ta những con người hiền lành, giản dị, đáng yêu bằng bao nét vẽ có hồn, rất sinh động. Mặc áo đỏ, áo mới, áo đẹp là những thằng cu "chạy lon xon" mừng vui tíu tít. Là vài cụ già, tay chống gậy, lung còng "bước lom khom^" chậm rãi. Là cô thôn nữ xinh tươi với chiếc yếm thắm, duyên dáng và kín đáo "che môi cười lặng lẽ". Là những em bé lần đầu được đi chợ Tết, còn rụt rè sợ hãi "nép đầu bên yếm mẹ?"...ngơ ngác trước những con người lạ, cảnh lạ:

Những thằng cu áo đỏ chạy lon xon

Vài cụ già chống gậy bước lom khom

Cô yếm thắm che môi cười lặng lẽ

Thằng em bé nép đầu bên yếm mẹ"

       Cảnh lợn, bò, gia súc "đi chợ Tết" thật ngộ nghĩnh, vội vàng và hối hả. Ta tưởng như nhà thơ đang nheo mắt tủm tỉm cười:

"Hai người thôn gánh lợn chạy đi đầu

       Con bò vàng ngộ nghĩnh đuổi theo sau".

        Dưới ánh hồng bình minh, mọi cảnh vật đều trở nên tráng lệ. Từ giọt sương trắng đến tia nắng tía, từ núi xanh đến đồi son, tất cả đều cựa quậy, náo nức, sáng bừng lên. Cảnh chợ Tết càng thêm đẹp:

"Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa 

Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa

Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh

Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh"

       Cảnh vật được nhân hóa như mang tình người, hồn người, cùng khoe sắc chia vui với bà con các ấp "tưng bừng" đi chợ Tết. Các động từ được tác giả dùng rất đắt: "ró", "nháy hoài", "uốn mình", "thoa", "nằm"... Khép lại đoạn thơ là một hình ảnh đông vui của phiên chợ Tết ngày xưa: