. Xây dựng và củng cố bộ máy nhà nước, chính sách ngoại giao.
- Năm 1802, Nguyễn Ánh lên ngôi (Gia Long), lập ra nhà Nguyễn, đóng đô ở Phú Xuân (Huế).
- Tổ chức bộ máy nhà nước:
+ Chính quyền trung ương tổ chức theo mô hình thời Lê.
+ Vua Gia Long chia đất nước thành 3 vùng: Bắc Thành (gồm các trấn ở Bắc Bộ ngày nay), Gia Định Thành (các trấn thuộc Nam Bộ ngày nay) và các Trực doanh (Trung Bộ) do triều đình trực tiếp cai quản. Chính quyền trung ương cai quản cả nước, mỗi thành có một tổng trấn trông coi. Các trấn, dinh vẫn giữ như cũ.
- Năm 1831 – 1832, vua Minh Mạng bỏ Bắc thành và Gia Định thành, chia cả nước làm 30 tỉnh và một phủ Thừa Thiên. Đứng đầu là Tổng đốc, Tuần phủ hoạt động theo sự điều hành của triều đình.
- Tuyển chọn quan lại thông qua giáo dục, khoa cử.
- Luật pháp ban hành Hoàng Việt luật lệ (Hoàng triều luật lệ, Luật Gia Long) với 400 điều hà khắc, quy định chặt chẽ bảo vệ nhà nước và trật tự phong kiến.
- Quân đội được tổ chức quy củ, trang bị đầy đủ có đại bác, súng, thuyền chiến...
- Ngoại giao:
+ Nhà Nguyễn thần phục nhà Thanh (Trung Quốc).
+ Bắt Lào, Cam-pu-chia thần phục.
+ Với phương Tây, "đóng cửa”, không chấp nhận việc đặt quan hệ với họ.
2. Tình hình kinh tế và chính sách của nhà Nguyễn.
- Nông nghiệp:
+ Năm 1804, nhà Nguyễn thực hiện chính sách quân điền, song do diện tích đất công ít (20% tổng diện tích đất), đối tượng được hưởng nhiều, vì vậy tác dụng không lớn.
+ Khuyến khích khai hoang bằng nhiều hình thức, nhà nước và nhân dân cùng khai hoang.
+ Hàng năm, nhà nước bỏ tiền, huy động nhân dân sửa, đắp đê điều.
+ Mở rộng việc trồng thêm các cây lương thực khác cùng diện tích trồng rau, đậu, hoa quả.
- Thủ công nghiệp tiếp tục phát triển, đặc biệt các nghề gốm sứ, kéo tơ, dệt vải, khai mỏ…
+ Thủ công nghiệp nhà nước được tổ chức quy mô lớn, các quan xưởng được xây dựng, sản xuất tiền, vũ khí, đóng thuyền, làm đồ trang sức, làm gạch ngói.
+ Thợ quan xưởng đã đóng được tàu thủy chạy bằng máy hơi nước.
+ Nghề thủ công truyền thống được duy trì nhưng không phát triển như trước nhưng xuất hiện nghề mới là in tranh dân gian.
- Thương nghiệp:
+ Buôn bán trong nước phát triển chậm chạp do chính sách thuế khóa phức tạp.
+ Nhà nước nắm độc quyền buôn bán với các nước. Thuyền bè các nước láng giềng chỉ được vào một số cảng ở Gia Định. Thuyền buôn các nước Anh, Pháp chỉ được ra vào cảng Đà Nẵng.
- Các đô thị như Hội An, Phố Hiến, Thanh Hà tàn lụi dần, Thăng Long còn các phố phường nhưng buôn bán sút kém.
3. Tình hình văn hóa - giáo dục.
- Chủ trương độc tôn Nho giáo, hạn chế Thiên chúa giáo, tín ngưỡng dân gian tiếp tục phát triển…
- Giáo dục Nho học được củng cố, nhà Nguyễn tổ chức khoa thi Hương đầu tiên năm 1807; khoa thi Hội đầu tiên năm 1822, song số người đi thi và đỗ đạt không nhiều so với các thế kỷ trước.
- Văn học chữ Hán kém phát triển, văn học chữ Nôm ngày càng phong phú và hoàn thiện. Xuất hiện các tác phẩm xuất sắc như Truyện Kiều của Nguyễn Du, thơ Hồ Xuân Hương, Bà Huyện Thanh Quan.
- Thành lập Quốc sử quán, nhiều bộ sử lớn được biên soạn như Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, Lịch triều tạp kỷ của Ngô cao Lãng, Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức...
- Kiến trúc: Nổi bật là quần thể cung điện ở Huế và các lăng tẩm, thành lũy ở các tỉnh, cột cờ ở Hà Nội.
- Nghệ thuật dân gian tiếp tục phát triển.
