Nhà Rông là một thiết chế văn hóa cổ truyền độc đáo, đặc trưng của các dân tộc thiểu số Trường Sơn – Tây Nguyên. Tuy nhiên, mỗi dân tộc thiểu số Trường Sơn – Tây Nguyên có tên gọi khác nhau về thiết chế đặc biệt này.
Nhà Rông dân tộc Bar Nar (Kon Klor, phường Thắng Lợi, TP Kon Tum)Người Bar Nar, Ja Rai gọi là Rôông; người Kơ Tu miệt Tây Quảng Nam gọi là Nhà Gươl; người Tà Ôi, BRu vùng Thừa Thiên, Quảng Trị gọi là Ron, Rộn, Roong; người Xơ Đăng Ka Dong gọi là Mrao Chuông, Mrao Tôông; người Mơ Nông, Ê Đê ở Đăk Lăk gọi là Nhà Dài…, thậm chí có học giả lại đề xuất nên chăng gọi là Nhà Làng, Nhà cộng đồng (có lẽ để phù hợp với chức năng, quy mô cấp Làng của Nhà Rông?)…nhưng tên gọi (có lẽ do biến âm, Việt hóa) chung nhất, phổ biến nhất là Nhà Rông.Nói như vậy, không có nghĩa là dân tộc thiểu số nào sinh sống trên dải Trường Sơn – Tây Nguyên cũng có Nhà Rông, nhưng một thực tế hầu hết mọi người đều thừa nhận, nói đến Nhà Rông là nói đến Tây Nguyên mà cụ thể hơn là ở 5 tỉnh Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng hiện nay, nhưng mức độ đậm đặc nhất phải kể đến các tỉnh Kon Tum, Gia Lai và Đăk Lăk, càng xuôi phía Nam, mật độ Nhà Rông càng thưa dần (vì Trường Sơn – Tây Nguyên là chỉ dãy núi bắt nguồn từ Tây Quảng Bình kéo dài đến Nam Bình Thuận).Xin không bàn đến tên gọi nữa, mà hãy nhìn nhận ở góc độ vị trí của Nhà Rông trong tâm thức cộng đồng các dân tộc thiểu số Tây Nguyên. Theo truyền thống, Nhà Rông là nơi cất giữ những vật thiêng truyền đời, nơi lưu giữ những giá trị tinh thần thiêng liêng nhất của cộng đồng Làng. Do đó, Nhà Rông là nơi hội tụ linh khí đất trời, nơi biểu hiện sức mạnh của cộng đồng; nơi giao hòa, gửi gắm niềm tin giữa con người với các vị thần linh.Nhà Rông đồng thời còn là nơi các Già làng hội họp và đưa ra những quyết định liên quan đến vận mệnh của cả cộng đồng; đưa ra những phán quyết theo luật tục; nơi tổ chức các lễ hội, sinh hoạt vui chơi giải trí; nơi đêm đêm bên ánh lửa bập bùng Già làng trao truyền các bản Khan, Hơ Mon, Hơ Ri (trường ca, sử thi) cho các thế hệ kế tiếp; nơi trao gửi tâm tình của lứa đôi….
Do đó, có thể nói, Nhà Rông vừa chứa đựng tính thiêng tâm linh, tín ngưỡng, vừa rất đời, vô cùng gần gũi, gắn bó với tất cả mọi người trong cộng đồng Làng.
Học tốt!
