Đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng Gióng có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ, phúc đức nhưng không có con. Một hôm, bà vợ ra đồng lấy chân ướm vào vết chân tô, về nhà thụ thai. Mười hai tháng sau bà sinh ra cậu con trai khôi ngô. Tuy nhiên, lên ba tuổi, cậu bé vẫn không biết nói, biết cười, cũng chẳng biết đi. Giặc Ân xâm lược, nhà vua tìm người tài cứu nước, cậu bé cất tiếng nói đầu tiên xin đi đánh giặc. Từ hôm đó, cậu bé ăn khỏe, lớn nhanh như thổi, cả làng phải góp gạo nuôi cậu bé. Giặc đến, chú bé vùng dậy vươn vai thành tráng sĩ, mặc áo giáp sắt, cầm roi sắt, cưỡi ngựa sắt đánh tan giặc Ân. Bỗng roi sắt gãy, chú bé nhổ bụi tre bên đường quật vào giặc. Đánh tan giặc, tráng sĩ nên đỉnh núi Sóc ( Sóc Sơn ) cởi áo giáp sắt, một mình một ngựa bay lên trời. Vua nhớ công ơn phong là Phù Đổng Thiên Vương và cho lập đền thờ tại quê nhà.
