Mỗi khi nhắc đến làng quê Việt Nam chúng ta thường nghĩ đến đồng ruộng, lũy tre và những con trâu làng. Đặc biệt là những con trâu. Chúng đã trở thành một người bạn gắn bó không thể thiếu đối với những người làm nông. Vậy nên mới có câu nói “con trâu là đầu cơ nghiệp”.
Mỗi con trâu có thể nặng trên ba, bốn tạ. Da trâu đen bóng, lông lưa thưa. Chiếc đuôi dà khoảng một mét, có chùm lông dài và mượt, lúc nào cũng đập qua đập lại để đuổi muỗi, đuổi ruồi. Bốn chân trâu to và dài, bàn chân có móng guốc to, dày và nhọn. Hai chiếc sừng nhọn hoắc, uốn cong rất đẹp.Cộng thêm làn da đen khiến người nhìn có cảm giác chúng rất khỏe mạnh.
Ở Việt Nam ta,hầu như ai cũng thuộc bài ca dao sau:
Trâu ơi,ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Nhưng không chỉ là cảm giác thôi đâu, con trâu thật sự khỏe mạnh khi chúng làm bạn với nhà nông. Trước đây chưa có máy cày, trâu ngày ngày kéo cày, kéo bừa ngoài đồng ruộng. Chúng chăm chỉ cần mẫn từ sáng sớm tinh mơ cho đến khi chiều muộn mà không bao giờ tỏ ra mệt mỏi. Nhờ có trâu giúp sức, người nông dân đã đỡ được bao nhiêu nỗi nhọc nhằn. Để thưởng cho công sức kéo cày của trâu, người nông dân lại cho chúng bó rơm, bó cỏ. Nhắc đến chuyện ăn uống của trâu, chắc không ai không biết trâu là loài động vật nhai lại. Chúng cũng giống bò chỉ có một hàm dưới mà thôi. Mỗi ngày, một con trâu khỏe mạnh có thể kéo cày được 3 đến 4 sào ruộng. Con nào ít hơn cũng phải được 2 sào. Trâu nuôi ở đồng bằng thường được dùng để kéo cày. Trâu nuôi ở vùng đồi núi thì sẽ được dùng để chở hàng. Sức một con trâu trung bình có thể tải được khối lượng hàng khoảng 500-700kg. Làm việc khỏe là vậy nhưng bạn thấy đấy, chúng ăn uống chẳng tốn kém là bao,chúng chỉ ăn cỏ mà thôi.
Ngoài việc tận dụng sức kéo của trâu, con người còn nuôi trâu để lấy thịt ăn. Thịt trâu là nguồn thực phẩm cung cấp khá nhiều chất đạm. Ở một vài nơi, người ta còn nuôi trâu để lấy sữa nữa. Da trâu thì có thể sử dụng vào việc làm da dày hay để căng mặt trống. Sừng trâu thì được dùng để làm tù và, làm lược,… hay các món đồ mĩ nghệkhác.
Đối với người dân phương Đông nói chung và người dân Việt Nam nói riêng, con trâu còn đi vào trong tín ngưỡng tâm linh. Là một linh vật trong 12 con giáp. Người nào sinh vào năm trâu tức năm sửu thường được cho là những người chăm chỉ, cần cù. Bên cạnh đó, trâu còn là vật tế lễ trong các lễ hội như lễ hội xuống đồng, lễ hội cơm mới.
Nếu đến Hải Phòng, bạn sẽ được tham gia vào lễ hội chọi trâu Đồ Sơn vô cùng nổi tiếng. Còn nếu đến Tây Nguyên bạn cũng sẽ có cơ hội tham gia vào lễ hội đâm trâu. Ở những lễ hội này, chỉ những con trâu to lớn và khỏe mạnh mới được tuyển chọn. Người đến xem đông nghịt khắp 4 phía xung quanh. Tiếng hò reo, tiếng trống hòa quyện lại với nhau tạo nên một bầu không khí sôi nổi. Ai nấy nô nức, hớn hở chờ đợi những chú trâu khoe tài.
Trâu chịu rét kém, nhưng chịu nắng giỏi. Về mùa hè, nó có thể kéo cày, kéo bừa từ sáng sớm đến non trưa. Trâu tơ, trâu đực kéo cày rất khỏe. trâu cái độ 2, 3 năm đẻ một lứa, mỗi lứa một con nghé. Câu tục ngữ: “Ruộng sâu, trâu nái” nói lên chuyện làm giàu ở nhà quê ngày xưa.
Thịt trâu tuy không ngon bằng thịt bò, nhưng là nguồn thực phẩm rất dồi dào và có giá trị. Sữa trâu rất bổ. Da trâu thuộc để xuất khẩu, để làm giày dép. Màu xanh mênh mông của những đồng lúa, cánh có trắng rập rờn điểm tô, và con trâu hiền lành gặm cỏ ven đê… là hình ảnh thân thuộc đáng yêu của làng quê Bắc Bộ. Câu hát: “Ai bảo chăn trâu là khổ”… của chú bé vắt vẻo ngồi trên lưng trâu, và tiếng sáo mục đồng mãi mãi in đậm trong ký ức về tuổi thơ của mỗi người dân Việt Nam.
Nếu một lần ghé thăm một vùng quê nào đó, chắc chắn bạn sẽ được tận mắt thấy những đứa trẻ đang cưỡi trên mình trâu mà vui đùa. Trâu là biểu tượng, là nét đẹp văn hóa mà con người Việt Nam cần phải lưu giữ mãi.
