Tác giả Hồ Xuân Hương được biết đến là một trong rất ít phụ nữ Việt Nam thời
phong kiến có tác phẩm văn học lưu truyền cho đến ngày nay. Hồ Xuân Hương cũng
được mệnh danh là Bà chúa thơ Nôm. Thế rồi chính với cuộc đời của bà vẫn còn là một vấn đề đang được nghiên cứu. Hồ Xuân Hương cũng thường thường mượn cảnh, bà
mượn vật để nói lên thân phận người phụ nữ thời bấy giờ, bài thơ “Bánh trôi
nước” là một trong số đó.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Hình ảnh bánh trôi nước-một loại bánh dân dã, bình thường thấy quanh năm, được
Hồ xuân Hương đã khéo léo miêu tả một cách sinh động về màu sắc, hình dáng như
là chiếc bánh đang tự nói về chính mình:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn”
Thông qua đó, người phụ nữ Việt Nam cũng đã lại có thể hóa thân vào những chiếc
bánh dân dã đáng yêu ấy. Chính bà cũng không dùng “khuôn mặt hình trái xoan”,
hay “đôi mày hình lá liễu” để có thể mô tả vẻ đẹp quý phái của phụ nữ, trái lại
bà dùng hình tượng như thật “tròn”, “trắng” để giúp cho ta có thể liên tưởng đến
một vẻ đẹp mạnh mẽ, xinh xắn. Không chỉ vậy thì điệp từ “vừa” được Hồ Xuân Hương
như sử dụng để làm tăng thêm vẻ ngoại hình của người phụ nữ Việt Nam. Người phụ
nữ Việt Nam với những đức tính thật đẹp. Thế nhưng trong xã hội phong kiến xưa,
số phận người phụ nữ lúc này đây cũng cứ lênh đênh chìm nổi như chiếc bánh trôi
nước trong nồi vậy“Bảy nổi ba chìm với núi non"
Thế rồi chính với cuộc đời long đong rồi có biết bao nhiêu gian truân đầy sóng
gió dường như đã dành sẵn cho người phụ nữ Việt Nam chính trong xã hội phong
kiến. Mỗi người chúng ta dường như nghe như một tiếng than thầm, cam chịu. Thế
nhưng cũng phảng phất vẻ cao ngạo của họ. Họ cũng phải nổi, chìm, nhưng lại nổi
chìm “với nước non”.“Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn”
Đọc bài thơ người đọc nhận thấy được lời thơ có vẻ trở nên cam chịu, người phụ
nữ xưa vốn không có một vai trò gì trong xã hội. Người phụ nữ trong xã hội phong
kiến xưa chính họ dường như cũng không tự quyết định được số phận của mình, cuộc
đời họ từ khi mới sinh ra cho đến lúc lìa đời là một cuộc sống hoàn toàn phụ
thuộc. Chính từ khi còn nhỏ thì phụ thuộc vào cha mẹ, khi lấy chồng thì phụ
thuộc vào chồng, khi mà chồng mất thì phụ thuộc vào con cái. Bản thân họ dường
như cũng không có cuộc sống của riêng họ, cuộc sống của họ chỉ để tô điểm thêm
cho cuộc sống của người khác. Qua đây người đọc có thể nhận thấy được lời thơ
của Hồ xuân Hương lại phảng phất chút phớt lờ, bất cần biết bao nhiêu. Thế nhưng
cũng lạihấp thoáng đâu đó trong thơ bà có chút phản kháng, chống cự lại những
quan điểm bất công thời ấy. Thế nếu như trong ca dao, người phụ nữ được ví giống
như tấm lụa đào, giống như củ ấu gai,…Trong thơ của Hồ Xuân Hương lại có thân
phận lênh đênh, nổi chìm nhưng người phụ nữ lại mang được một vẻ đẹp tâm hồn, có
tài có sắc.“Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Khi cuộc đời có bạc bẽo, bất công, thế rồi cuộc sống có gian khổ, long đong như
thế nào chăng nữa. Hình ảnh người phụ nữ lúc này đây cũng sẽ vẫn giữ được sự son
sắt, thủy chung cùng những phẩm chất tốt đẹp của mình. Thực sự đó cũng là sự
khẳng định của bà và đó cũng chính là phẩm chất cao quý của người phụ nữ Việt
Nam.
Thông qua hình tượng cái bánh trôi nước, nữ sĩ Hồ xuân Hương đã nói lên được vẻ
đẹp, phẩm chất trong trắng cũng vô cùng son sắt của người phụ nữ. Không chỉ vậy
thì với bài thơ cũng đã thể hiện được một vấn đề xã hội rộng lớn đối với người
phụ nữ, đó chính là sự bình đẳng giới.
