Năm 1947 khi ấy nước ta đang trong giai đoạn đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp. Lực lượng ta còn no trẻ, địch cậy vũ khí hiện đại, quân binh thiện chiến, đang tấn công ta. Ta còn nặng về thế phòng ngự. Việt Bắc – nơi cơ quan đầu não ta đóng – còn đang bị vây ép bốn bề. Ta dựa vào núi rừng để ẩn náu và chống cự, chia nhau từng mẩu sắn nướng, mảnh chăn sui.

Vậy mà trong bài “Cảnh khuya” sáng tác giữa những năm tháng gian nan đó, ta thấy Bác vẫn thưởng thức cảnh núi rừng đêm khuya rất thú vị. Tiếng suối lắng qua tâm hồn thiên nhiên của Bác, mới trong trẻo, hấp dẫn làm sao – như một “tiếng hát xa” vẳng lại ! Không chỉ có âm thanh, mà ánh trăng sáng đêm ở đây cũng vô cùng hấp dẫn: Trăng lồng bóng cây lá, bóng lá lồng mặt hoa. Một đêm trăng thật lộng lẫy. Cái kì diệu ở đây, là tâm hồn Bác. Khói lửa chiến tranh, thế hung bạo quân thù, bao nhiêu việc quân việc nước chồng chất không hề làm khô cứng nổi tấm lòng bác. Bác vẫn lắng nghe tinh tế một “tiếng suối” xa. Bác vẫn hào hắng ngắm trăng lồng bóng. Bác thích ứng với những “cảnh khuya như vẽ” ấy. Tất cả những điều đó chứng tỏ bác là người rất yêu thiên nhiên, rất yêu cái đẹp, có tâm hồn hết sức nhạy cảm.

Tuy nhiên, bác không thể chỉ rảnh rang để thưởng thức cái đẹp. Bác còn là người đứng chịu mũi sào cuộc kháng chiến. Cho nên bác chưa ngủ được vì cảnh khuya đẹp, vì tiếng suối, bóng trăng; vừa vì “nỗi nước nhà” đang phải lo tính. Bác vừa có cảm hứng của một nhà thơ, lại vừa lo nghĩ với trách nhiệm một vị lãnh tụ.

Hình dung lại bác trong đêm trăng rừng ấy, em càng kính yêu Bác. Sao mà Bác có thể thanh thản, lạc quan như vậy được, trong chiến tranh ác liệt - một cuộc đấu không cân sức, ta thiếu thốn nhiều thứ, kinh nghiệm cũng chưa có bao nhiêu. Sao mà Bác lúc nào cũng canh cánh những lo nghĩ về dân về nước, "chỉ biết quên mình cho hết thảy" như vậy. Tuy nhiên Bác chỉ lo nghĩ chứ không hề lo sợ, Bác rất bình tĩnh vững vàng. Mặt khác, Bác không vì công việc nặng nề, bộn bề, mà đến nỗi bị động, đâm ra vất vả căng thẳng. Bác vẫn thoải mái ngắm trăng lồng, bình tâm nghe suối hát.

Giá mà em biết vẽ như một chú họa sĩ nhỉ ! Em sẽ vẽ một bức tranh về Bác : Trong một đêm trăng tỏa ánh sáng lộng lẫy xuống cây hoa, Bác đứng bên bờ suối, tay cầm một cuộn công văn, mắt ngước nhìn trăng, dáng đầu nghiêng nghiêng đang lắng nghe tiếng suối....Có lẽ em sẽ mượn ngay câu thơ của bác để đề dưới bức tranh này: "Cảnh khuya như vẽ, Người chưa ngủ ". Em sẽ chỉ đổi chữ "người" viết thường trong nghuyên văn thành chữ "Người" viết hoa đẻ chỉ Bác.

@NO COPY

@học tốt

Đây nhé

Xin CTLHN

Bài thơ Cảnh khuya được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết vào năm 1947, khi quân và dân ta đang thắng lớn trên chiến trường Việt Bắc. Sông Lô, Đoan Hùng đã đi vào lịch sử bằng những nét vàng chói lọi đầu tiên của ta trong chín năm kháng chiến chống Pháp. Bài thơ thể hiện cảm hứng yêu nước mãnh liệt dạt dào ánh sáng và âm thanh. Đó là ánh sáng của trăng Việt Bắc, của lòng yêu nước sâu sắc:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Cùng với các bài thơ Cảnh rừng Việt Bắc, Đi thuyền trên sông Đáy, Cảnh khuya thể hiện tình yêu thiên nhiên, yêu nước sâu sắc của Bác trong một đêm trăng nơi núi rừng Việt Bắc.

Hai câu thơ đầu trong bài thơ tả cảnh đêm khuya nơi núi rừng Việt Bắc. Trăng càng về đêm càng sáng. Ánh trăng lan toả bao phủ khắp mặt đất. Đêm vắng, tiếng suối nghe càng rõ. Tiếng suối chảy êm đềm nghe rất trong rì rầm từ xa vọng đến. Cảm nhận của Bác thật tinh tế, nghe suối chảy mà cảm nhận được mức độ xanh trong của dòng nước. Tiếng suối trong đêm khuya như tiếng hát xa dịu êm vang vọng, khoan nhạt như nhịp điệu của bài hát trữ tình sâu lắng. Đó là nghệ thuật lấy động tả tĩnh, tiếng suối rì rầm êm ả, vắng lặng trong đêm chiến khu. Tiếng suối và tiếng hát là nét vẽ tinh tế gợi tả núi rừng chiến khu thời máu lửa mang sức sống và hơi ấm của con người:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa

Sáu trăm năm trước trong bài thơ Bài ca Côn Sơn Ức Trai đã có cảm nhận cực kỳ tinh tế về dòng suối Côn Sơn:

Côn Sơn suối chảy rì rầm

Ta nghe như tiếng đàn cầm bền tai

Tiếng suối nghe sao mà êm đềm thơ mộng đến thế. Nó như những giọt của cây đàn cầm vang vọng bên tay. Đầu thế kỉ XX Nguyễn Khuyến đã từng viết về dòng suối như sau:

Cũng có lúc chơi nơi dặm khách

Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo...

Mỗi một vần thơ, mỗi một khung cảnh, âm thanh của suối chảy được cảm nhận tinh tế khác nhau. Sau tiếng suối nghe như tiếng hát xa kia là trăng chiến khu. Ánh trăng chiến khu sao mà sáng và đẹp thế. Tầng cao là trăng, tầng giữa là cổ thụ, tầng thấp là hoa - hoa rừng. Cả núi rừng Việt Bắc đang tràn ngập dưới ánh trăng. Ánh trăng bao phủ khắp không trung mát dịu, len lỏi xuyên qua kẽ lá, tán cây, ánh trăng như âu yếm, hoà quyện cùng thiên nhiên cây cỏ. Ánh trăng như xoáy và lồng vào những tán lá. Và trên mặt đất những đoá hoa rừng đang ngậm sương đêm cùng với bóng cổ thụ đan xen trên mặt đất. Đêm thanh, trên không trung dường như chỉ có vầng trăng ngự trị. Đêm vắng, trăng thanh mặt đất cỏ cây như ngừng thở để đón đợi ánh trăng mát lạnh dịu hiền mơn man ôm ấp:

Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa

Chữ lồng điệp lại hai lần đã nhân hoá vầng trăng, cổ thụ và hoa. Trăng như người mẹ hiền đang tiếp cho muôn vật trần gian dòng sữa ngọt ngào. Trăng trở nên thi vị, trữ tình lãng mạn. Chữ lồng gợi cho ta nhớ đến những câu thơ sau trong Chinh phụ ngâm:

Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm

Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông,

Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng...

Trong câu có tiểu đối trăng lồng cổ thụ / bóng lồng hoa tạo sự cân xứng trong bức tranh về trăng, ngôn ngữ thơ trang trọng, điêu luyện tạo nên bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp tràn đầy chất thơ. Cảnh khuya trong sáng, lung linh huyền ảo. Đọc vần thơ ta nghe như có nhạc, có hoạ, bức tranh cảnh núi rừng Việt Bắc thơ mộng biết bao. Người xưa từng nói thi trung hữu hoạ, thi trung hữu nhạc quả thật không sai. Đối với Bác trăng đã trở nên tri âm tri kỉ nên làm sao có thể hờ hững trước cảnh đẹp đêm nay. Trong ngục tối bị giam cầm, trước ánh trăng tuyệt đẹp Bác Hồ cũng đã có những vần thơ tuyệt diệu:

Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ...

(Ngắm trăng)

Một thi sĩ với tâm hồn thanh cao đang sống những giây phút thần tiên giữa cảnh khuya chiến khu Việt Bắc. Giữa bức tranh thiên nhiên rộng lớn và hữu tình như vậy, tâm trạng thi sĩ bỗng vút cao thả hồn theo cảnh đẹp đêm trăng bởi đêm nay Bác không ngủ. Trước cảnh đẹp đêm trăng: có suối, có hoa lá, núi ngàn, và cả tâm trạng của Bác. Bác không chỉ xúc động trước cảnh đẹp thiên nhiên mà:

Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ

Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà

Nước nhà đang bị giặc xâm lăng giày xéo, biết bao đồng chí đang bị gông cùm xiềng xích. Cuộc đời còn lầm than cơ cực, bao năm Bác bôn ba hải ngoại tìm đường cứu nước giải phóng dân tộc khỏi ách nô lệ lầm than. Nay nước nhà còn đang chìm trong khói lửa đạn bom lòng Bác sao có thể ngủ yên giấc được. Chưa ngủ không hẳn chỉ vì cảnh đẹp đêm nay mà chưa ngủ vì nỗi nước nhà.

Nỗi nhớ nhà lo cho nước nhà làm cho trái tim Bác luôn thổn thức. Bác thức trong đêm khuya trằn trọc băn khoăn không sao ngủ được. Lòng yêu nước sâu sắc mãnh liệt xiết bao. Đã có biết bao đêm Bác Hồ của chúng ta cũng mất ngủ như vậy.

Bài thơ Cảnh khuya là bài thơ thất ngôn tứ tuyệt cực hay, là một trong những bài thơ trăng đẹp nhất của Bác. Giữa chốn rừng Việt Bắc tràn ngập ánh trăng, lòng Bác luôn thao thức vì nỗi nước nhà. Đó là nét đẹp riêng của bài thơ, cảm hứng thiên nhiên nhiên chan hoà trong lòng yêu nước sâu sắc. Thương dân, lo cho nước, yêu trăng... như dẫn hồn ta vào giấc mộng đẹp. Đọc thơ Bác giúp ta càng biết ơn, yêu kính Bác Hồ hơn.