Cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước của dân tộc nói chung và về thế hệ trẻ trong cuộc chiến tranh khốc liệt ấy nói riêng là đề tài lớn của văn học với đóng góp của nhiều tác giả, tác phẩm nổi tiếng. Nữ nhà văn Lê Minh Khuê cũng góp tiếng nói của mình vào đề tài ấy qua truyện ngắn đặc sắc "Những ngôi sao xa xôi".
Trước hết, truyện ngắn "Những ngôi sao xa xôi" đã tái hiện lại một cách chân thực và sâu sắc hoàn cảnh sống, chiến đấu và công việc của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn, từ đó gợi lên trong mỗi người chúng ta nhiều xúc cảm. Chắc hẳn, những ai đã từng một lần đọc tác phẩm sẽ không thể nào quên được những câu văn, những hình ảnh tác giả đã dùng để tái hiện lại không gian sống, làm việc của các cô gái "Đường bị đánh lở loét, màu đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên đường không có lá xanh. Chỉ có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất". Không nhiều những hình ảnh nhưng có lẽ chỉ cần bấy nhiêu thôi cũng đủ để chúng ta hiểu được nơi các cô gái đã sống, đã làm việc. Đó có lẽ là nơi tập trung nhiều nhất nhất hiểm nguy, dữ dội của trận chiến, là nơi hứng chịu biết bao nhiêu trận mưa bom bão đạn trong cuộc chiến khốc liệt bởi nơi các cô sống là vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Không dừng lại ở đó, công việc của các cô gái còn nguy hiểm và đáng sợ hơn nhiều - họ phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, "ước tính khối lượng đất đá lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom." Công việc của họ vất vả, khó khăn và thực sự nguy hiểm, luôn đòi hỏi tinh thần trách nhiệm và sự dũng cảm hết mình song đó cũng là một công việc rất đỗi quan trọng, góp một phần không nhỏ vào thành công của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
Không dừng lại ở việc tái hiện lại một cách chân thực và sâu sắc không gian sống, làm việc và công việc của những cô gái thanh niên xung phong mà tác phẩm còn đi sâu phân tích, làm rõ vẻ đẹp tâm hồn của ba cô gái thanh niên xung phong và xét đến cùng đó chính là vẻ đẹp của một lớp thế hệ trẻ Việt Nam bấy giờ. Trước hết, ở ba cô gái thanh niên xung phong - chị Thao, Nho và Phương Định ta đều bắt gặp ở họ những nét chung, những điểm gặp gỡ tương đồng. Cả chị Thao, Nho và Phương Định đều là những cô gái trẻ, ở độ tuổi mười tám đôi mươi nhưng họ đều là những người kiên cường, dũng cảm, có tinh thần trách nhiệm cao và luôn hết mình vì công việc. Mặc dù công việc của họ luôn đối diện với rất nhiều thử thách, hiểm nguy và cái chết luôn luôn rình rập họ song họ vẫn luôn làm việc một cách tự nguyện, hết mình, sẵn sàng hi sinh bản thân mình để hoàn thành nhiệm vụ được giao "Tôi một quả bom trên đồi. Nho hai quả dưới lòng đường. Chị Thao một quả dưới cái chân hầm ba - ri - e cũ." Thêm vào đó, ở họ ta vẫn thấy luôn hiện hữu lên tình động đội, đồng chí gắn bó thắm thiết và tinh thần lạc quan, yêu đời, yêu cuộc sống. Ba cô gái ấy sống với nhau thật tình cảm, họ hiểu hết về những sở thích của nhau và lo lắng, quan tâm nhau từng chút, từng chút một. Họ còn là những người có tâm hồn phong phú, đáng yêu và giàu mơ mộng. Công việc dẫu khó khăn và hiểm nguy song họ vẫn vượt lên trên tất cả, vẫn lạc quan cùng nhau "Chúng tôi bị bom vùi luôn. Khi bò trên cao điểm chỉ thấy hai con mắt lấp lánh cười: Hàm răng trắng khuôn mặt nhem nhuốc - "Những con quỷ mắt đen".
Bên cạnh những nét chung thì mỗi cô gái lại mang trong mình những nét tính cách riêng biệt, Phương Định nhân vật chính của truyện ngắn hiện lên như một cô gái có tâm hồn nhạy cảm, hồn nhiên, hay mơ mộng, thường thích sống với những kỷ niệm về gia đình về quê hương, về thời thiếu nữ của mình. Định là một cô gái trẻ nữ tính có ý thức sâu sắc về ngoại hình, vẻ đẹp cũng như tính cách của bản thân, nội tâm cô gái luôn có những suy nghĩ khá khách quan và cũng đầy tự tin về bản thân, cô biết mình có một mái tóc dày mềm, cần cổ cao kiêu hãnh, đôi mắt đẹp xa xăm, vì thế cô thích ngắm mình trong gương như một cách tự yêu bản thân đầy nguyên thủy. Tuy nhiên vẻ đẹp của Định cũng không hẳn là rất xuất sắc, nó chỉ bật lên và hơi có phần lãng mạn hơn những cô gái khác, cũng được xem là một bông hoa hiếm giữa chốn chiến trường đầy ác liệt. Và Lê Minh Khuê cũng không định làm nổi bật cái vẻ đẹp ngoại hình của cô gái theo một cách lãng mạn phi thực tế, mà nhà văn chú ý hơn vào vẻ đẹp chiều sâu nội tâm của nhân vật. Cô cũng nhận thức khá rõ về tính cách có phần lãnh đạm, kiêu kỳ, nhưng thực tế đó là tâm lý chung của những cô con gái mới lớn và có phần xinh xắn, cũng nhấn mạnh rằng Phương Định vẫn chưa dành cho người con trai nào tình cảm đặc biệt, mặc dù cô rất kính phục những người lính trên tuyến đường Trường Sơn gian khổ. Những vẻ đẹp tâm hồn, những phẩm chất cao quý của Phương Định được bộc lộ một cách tinh tế thông qua nội tâm tinh tế, thể hiện thông qua những nỗi nhớ về quê hương, về thời thiếu nữ hồn nhiên khi còn Hà Nội, đó là tình cảm thiết tha đối với lại gia đình, đối với người mẹ, nó đã làm dịu đi sự ác liệt của chiến trường, đồng thời cũng là niềm khao khát về một cuộc sống hòa bình trong tâm hồn nhân vật. Đặc biệt vẻ đẹp kiên cường quả cảm của nhân vật Định còn được thể hiện thông qua những chi tiết đặc tả cảnh phá bom, Phương Định gan dạ, dũng cảm, tập trung vào công việc, cô cũng có lúc sợ hãi nhưng khi nghĩ đến những đồng đội đang dõi theo thì lại trở nên mạnh mẽ, trong lòng cũng có những tính toán riêng rằng nếu bom không nổ thì làm thế nào để gài mìn một lần nữa,…Nói chung rằng trong công việc cô vừa thể hiện sự kiên cường quả cảm cũng lại vừa mang những nét tính cách rất nữ tính. Không chỉ vậy Phương Định còn là người hết mực gắn bó với đồng đội của mình, lo lắng bứt rứt không yên khi đồng đội đi trinh sát, đếm bom chưa trở về, sự sợ hãi khi Nho bị đất cát vùi lấp, sự quan tâm ân cần chăm sóc đồng đội bị thương,… Một điểm nữa, Phương Định là cô gái yêu đời, trẻ trung, cô trầm tĩnh và ít hồn nhiên hơn Nho nhưng có vẻ kém già dặn và từng trải hơn chị Thao, cô cũng thích nghe nhạc, thích hát những khúc quân hành rộn rã, điều đó đã thể hiện một tâm hồn với lý tưởng cách mạng cao đẹp, một lòng chiến đấu và hy sinh cho Tổ quốc đã trở thành lẽ sống, là khao khát và ước mơ của cô gái trẻ.
Còn Nho, về cơ bản cũng mang vẻ trẻ trung, hồn nhiên, cô nàng có thể đòi ăn kẹo ngay cả khi quần áo còn ướt, mà trong cảm nhận của nhân vật Phương Định thì Nho “trắng và tròn như một que kem mát lạnh”, dễ dàng đem đến cho người khác cảm giác thoải mái và muốn cưng chiều, che chở cô như một đứa trẻ con xinh xắn dễ thương. Thậm chí cả khi đã bị thương rất nặng nhưng tâm hồn trẻ trung thiếu nữ ấy của Nho vẫn không kiềm lại được mà trở nên hào hứng, thích thú vô cùng trước cơn mưa đá, bất chấp cái đau đớn từ vết thương. Nhưng bên cạnh cái vẻ trẻ con, tươi tắn ấy, Nho lại mang cả một tấm lòng vô cùng quả cảm, kiên định và bình tĩnh, có nhiều kinh nghiệm chinh chiến, đối với cô, việc bị thương ở cánh tay ấy chẳng thể chết được, không muốn khiến nhiều người lo lắng, cái tính cách ấy dường như lại càng làm nổi bật lên tinh thần vô tư, lòng anh dũng sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc của cô gái trẻ, đồng thời cũng là nét trưởng thành trong suy nghĩ của Nho. Còn người lớn tuổi nhất là chị Thao, khác với Phương Định và Nho hồn nhiên, vui tươi, mơ mộng thì chị lại là người từng trải hơn, những suy nghĩ và dự tính về tương lai của chị cũng thiết thực và trưởng thành hơn nhiều. Sự bình tĩnh và kiên định chính là nét nổi bật trong tính cách của chị, dẫu máy bay có ném bom dữ dội nhưng chị vẫn bình tĩnh nhai bánh bích quy và chờ đợi cho đợt ném bom đi qua mà không hề có sự lay chuyển trong đáy mắt, thậm chí có đôi lúc cái bình tĩnh quá mức của chị khiến đồng đội khó chịu. Trong chiến đấu chị là người táo bạo, mạnh mẽ và có nhiều kinh nghiệm, chỉ qua việc chạy từ trên cao xuống mà vấp phải một mô đất chị cũng lập tức hiểu rằng hầm của đồng đội bị sập và mau chóng giải cứu. Nhưng chị cũng có những yếu điểm trong tính cách dường như trái ngược hẳn với cái cương quyết, không suy chuyển trước sự dữ dội của chiến trường ấy là chị rất sợ máu, sợ thấy vắt cắn. Bên cạnh đó người ta cũng thấy được những vẻ đẹp tinh tế, nữ tính của chị thông qua việc chăm chút, làm đẹp cho cuộc sống của mình bằng những lời hát bay bổng, tỉa lông mày, mặc áo lót thêu chỉ màu,…
Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi là câu chuyện kể về cuộc sống và chiến đấu của những nữ thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn ác liệt, bằng giọng văn có chiều sâu và thực tế của nhà văn Lê Minh Khuê. Bên cạnh sự ác liệt của chiến trường, của công việc trinh sát phá bom đầy hung hiểm hiện lên trong một vài phân đoạn thì tác giả chủ yếu tập trung vào đời sống nội tâm, vẻ đẹp của những người chiến sĩ trẻ tuổi bằng chủ nghĩa anh hùng với cảm hứng lãng mạn và khuynh hướng sử thi. Ở đó mỗi nhân vật đã hiện lên với những nét đẹp chung và những nét đẹp riêng biệt đại diện cho một thế hệ trẻ các nữ thanh niên xung phong tại chiến trương miền Nam những năm cuối của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
