“Nếu cậu muốn có một người bạn” được trích trong chương XXI của cuốn sách “Hoàng tử bé” - một cuốn sách vô cùng nổi tiếng của Ăng-toan đơ Xanh-tơ Ê-xu-pe-ri.
Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ của hoàng tử bé - nhân vật chính trong truyện với một con cáo. Khi vừa đến Trái Đất, hoàng tử bé nhìn thấy một vườn hoa hồng và nhận ra rằng ở hành tinh của mình, cậu chỉ có “một bông hoa tầm thường”. Phát hiện này khiến cậu buồn bã, thất vọng, nằm dài tên cỏ và khóc. Đúng lúc đó thì một con cáo xuất hiện. Nó đã cất tiếng chào hỏi cậu trước. Sau đó, hoàng tử bé đã đáp lại một cách thật lịch sự, khen cáo rằng “Bạn dễ thương quá”. Điều đó thể hiện rằng đó là một cậu bé có cái nhìn ngây thơ, trong sáng. Cậu nói với cáo rằng mình rất buồn chán, và mong cáo hãy đến chơi với mình. Nhưng cáo đã từ chối cậu vì “Mình chưa được cảm hóa”. Với tâm hồn tò mò của một đứa trẻ, cậu đã hỏi cáo “Cảm hóa nghĩa là gì?”. Cáo đã nhận ra hoàng tử bé không phải con người trái đất. Nó hỏi cậu lí do đến đây, và biết được câu trả lời. Rồi cáo đã giải thích cho cậu bé “cảm hóa” có nghĩa là “làm cho gần gũi hơn”. Hoàng tử bé chỉ là một trong số trăm nghìn cậu bé, con cáo cũng giống như vậy. Nhưng nếu được “cảm hóa” thì cả hai sẽ là duy nhất đối với nhau. Nhờ có lời giải thích đó, hoàng tử bé chợt nhận ra rằng cậu đối với bông hoa hồng của mình cũng như vậy.
Tiếp đến, cáo đã bày tỏ với hoàng tử bé về những suy nghĩ của mình. Nó cảm thấy con người rất là phiền toái (có súng và đi săn), việc được nhất là nuôi gà. Còn trên Trái Đất có đủ thứ chuyện. Cáo cảm thấy buồn bã, chán nản vì chẳng có gì là hoàn hảo cả. Và cuộc sống này thật đơn điệu: “Mình săn gà, con người săn mình. Mọi con gà đều giống nhau, mọi con người đều giống nhau. Cho nên mình hơi chán”. Và cáo đã cho biết những điều kì diệu nếu hoàng tử bé cảm hóa nó. Đó là tiếng bước chân của cậu sẽ gọi cáo ra khỏi hàng, như là tiếng nhạc. Hay những cánh đồng lúa mì sẽ khiến nó liên tưởng đến màu tóc vàng óng của cậu. Đó là những điều đặc biệt mà không ai làm được. Bởi vậy mà nó thiết tha rằng: “Bạn làm ơn… hãy cảm hóa mình đi”.
Hoàng tử bé đã lịch sự đáp lại mong muốn của cáo: “Mình muốn lắm… nhưng mình không có thời gian. Mình còn phải đi kiếm bạn bè và tìm hiểu nhiều thứ”. Cáo đã chỉ ra cho hoàng tử bé: “Người ta chỉ hiểu những gì họ đã cảm hóa”. Nếu cậu muốn tìm có bạn bè thì hãy cảm hóa nó. Hoàng tử bé đồng ý nhưng cậu lại không biết cách để “cảm hóa”. Và rồi, cáo đã dạy cho hoàng tử bé cách cảm hóa mình. Khi chưa cảm hoá được nhau, hoàng tử bé và cáo chỉ là những kẻ xa lạ, chẳng cần gì đến nhau nhưng khi hoàng tử bé cảm hoá cáo thì “tụi mình sẽ cần đến nhau” và mỗi người sẽ trở thành “duy nhất trên đời”. Với sự chân thành, kiên nhẫn của mình hoàng tử bé đã cảm hóa được cáo. Và họ trở thành những người bạn thân thiết. Thậm chí khi phải chia tay, cáo đã cảm thấy buồn bã và muốn khóc. Nếu cáo nhận được sự cảm hóa chân thành của hoàng tử bé. Thì cậu cũng đã nhận được những lời khuyên quý giá của cáo về tình bạn.
Cuộc trò chuyện của cáo và hoàng tử bé đã cho thấy mối quan hệ giữa cảm hóa và tình bạn: tình bạn được xây dựng trên sự “cảm hóa”. Còn cách thức của sự cảm hóa đó cần phải kiên nhẫn mỗi ngày, mỗi ngày lặng lẽ xích lại gần vì lời nói là nguồn gốc mọi sự hiểu lầm. Việc “cảm hóa” cũng có ý nghĩa to lớn với cáo và hoàng tử bé. Cáo sẽ được “chiếu sáng”, biết thêm một tiếng chân khác khiến cáo chui ra khỏi hang chứ không còn trốn vào lòng đất. Sau khi được cảm hóa thì lúa mì vốn chẳng có ích gì cho cáo sẽ là thứ gợi đến hoàng tử bé mỗi khi thấy nó. Khi chia tay rất buồn nhưng vẫn có được nhiều thứ. Còn hoàng tử bé thì tìm ra ý nghĩa bông hoa hồng của mình - “đã cảm hóa mình”. Khi thăm lại vườn hồng, cảm thấy bông hoa của mình là duy nhất. Nhận ra những thứ cốt lõi phải được cảm nhận bằng trái tim, trách nhiệm với những gì đã cảm hóa.
Qua đoạn trích “Nếu cậu muốn có một người bạn”, tác giả đã đem đến nhiều bài học ý nghĩa và vô cùng sâu sắc về tình bạn.
