Mở:
Tác phẩm là một áng văn chính luận đặc sắc có sức lay động sâu sắc hàng triệu trái tim người dân Việt Nam từ khi ra đời cho đến nay. Sức mạnh và tính thuyết phục của tác phẩm thể hiện ở cách lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén, bằng chứng xác thực, ngôn ngữ hùng hồn đầy cảm xúc.
Thân:
- Mở đầu bản Tuyên Ngôn, Hồ Chí Minh đã nêu cao nguyên lý thuộc về lẽ phải trong hai bản tuyên ngôn của nước Mỹ và nước Pháp, làm cơ sở pháp lý cho cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta. Mục đích là nêu cao chính nghĩa của phương ta và đập tan luận điệu xảo trá của kẻ thù.
- Trong tuyên ngôn của mình Pháp và Mỹ đều khẳng định con người có quyền tự do, bình đẳng. Nhưng trên thực tế chúng lại thủ tiêu quyền lợi của người Việt Nam. Hồ Chí Minh đã vận dụng ý nghĩa ấy vừa khéo léo vừa thuyết phục.
- Từ trích dẫn tuyên ngôn của Mỹ, Hồ Chí Minh viết: "Suy rộng ra câu ấy nghĩa là tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống quyền sung sướng và quyền tự do. Từ quyền con người, Hồ Chí Minh đã nâng lên thành quyền dân tộc. Có thể nói, đây là "phát súng lệnh khởi đầu cho bão táp cách mạng ở các nước thuộc địa".
Lời tuyên ngôn của Hồ Chí Minh vừa khéo léo, kiên quyết, vừa thể hiện rõ mục đích của nhà chính trị, nhà quân sự đại tài.
Từ cơ sở pháp lí, tác giả đưa ra cơ sở thực tiễn. Đây là những bằng chứng sống, những lí lẽ của sự thực tác động trực tiếp và có sức thuyết phục mạnh mẽ.
+Thực dân Pháp khoe khoang "công lao khai hóa" thì bản tuyên ngôn đã vạch rõ những hành động trái với "nhân đạo và chính nghĩa" trong 80 năm thống trị nước ta. Chúng thủ tiêu mọi quyền tự do, chia rẽ dân tộc, thi hành chính sách ngu dân, vơ vét của cải, đầu độc dân ta bằng nạn đói. Mạch văn tự nhiên, laajp luận mạch lạc, sắc bén với những câu văn giàu sức gợi cảm.
+ Thực dân Pháp kể công "bảo hộ", tác giả vạch rõ không phải công mà là tội. Vì "trong năm năm, chúng bán nước ta cho Nhật hai lần". Bộc lộ rõ bản chất đê hèn khi "quỳ gối đầu hàng, mở cửa nước ta rước Nhật".
- Từ cơ sở lí luận, cơ sở thực tiễn, Hồ Chí Minh đưa ra những tuyên bố chính thức. Tuyên bố thoát li hắn mọi quan hệ với Pháp, khẳng định sự thống nhất nhân dân, tuyên bố nền độc lập tự do dân tộc.
Hệ thống lập luận mạch lạc, từ ngữ dứt khoát, lí lẽ chặt chẽ, hàng loạt câu văn song hành, mó xích tạo nên những điệp khúc âm vang, vừa hào hùng, vừa đanh thép.
Kết:
Tác phẩm xứng đáng là một áng văn chính luận mẫu mực của thời đại mới. Và đằng sau lí lẽ ấy là một tầm tư tưởng, tầm vóc văn hóa lớn, sánh ngang tinh hoa văn hóa nhân loại.
