Trong hàng chục năm qua, nhiều nông dân và các nhà khoa học đã dũng cảm đi ngược lại với truyền thống nhằm tìm ra hướng đi mới cho canh tác nông nghiệp. Hướng đi được nhiều nông dân và các nhà khoa học đang theo đuổi, đó là canh tác theo mô hình nông nghiệp sinh thái.
Nông nghiệp là một trong những ngành quan trọng nhất vì hiện nay nó đang nuôi sống hơn 7 tỷ người trên hành tinh. Tuy nhiên, không nhiều người trong chúng ta biết rằng nông nghiệp chính là một trong những hoạt động làm tổn thương Trái Đất nghiêm trọng nhất. Với thói quen và kỹ thuật canh tác cũ, nông nghiệp đã và đang giết dần Trái Đất và các hệ sinh thái trên Trái Đất.
Tháng 2/2017, Trung tâm Nghiên cứu phát triển, Trường Đại học Mở TP. HCM đã giới thiệu đến những người quan tâm một bộ phim mang tên “Người nông dân sinh thái: Mắt xích cho một xã hội lành mạnh”, bộ phim giới thiệu về những mô hình nông nghiệp sinh thái thành công trên thế giới, chúng được chính những cá nhân, tổ chức đang dấn thân sống và thực hiện cách thức nông nghiệp mới này chấp nhận chia sẻ.
Có thể nói, đây là một bộ phim tuyệt vời được tổng hợp từ những video ngắn về các mô hình nông nghiệp sinh thái thành công trên thế giới. Người xem không khỏi ngỡ ngàng, tràn đầy cảm hứng và hy vọng trước những thông tin vô cùng hữu ích mà nó mang lại về quan điểm xây dựng và phát triển một nền nông nghiệp sinh thái bền vững.
Trước khi xem video ở cuối bài viết, dưới đây là một số thông tin cơ bản giúp bạn dễ nắm bắt hơn.
Vườn rừng – Sự sống trong mô hình tương hợp năng lượng
Ernst Gotsch là một nông dân – nhà nghiên cứu nông nghiệp người Thụy Sĩ. Ông đã dành hàng chục năm để nghiên cứu, thực hành nông nghiệp sinh thái và chứng minh rằng con người hoàn toàn có thể sống dựa vào rừng và sản xuất lương thực từ rừng, đồng thời có thể bảo vệ rừng một cách hoàn hảo, thậm chí mô hình này còn giúp cải tạo các vùng đất đã thoái hóa và bạc màu.
Phương pháp của Ernst có tên là Syntropic Agriculture – tạm dịch “ Nông nghiệp Tương hợp Năng lượng”. Nó là các kỹ thuật tương tác trong nông nghiệp nhằm tạo ra sự cân bằng năng lượng tích cực trong toàn hệ thống. Đây là kỹ thuật làm vườn thâm canh kết hợp với lâm nghiệp. Điểm cốt yếu là kết hợp các loại thực vật với các khoảng cách và tầng khác nhau, sau đó là kỹ thuật cắt tỉa các loại cây thân gỗ, cây ăn quả. Việc cắt tỉa giúp mang các chất hữu cơ về cho đất một cách liên tục, mà không phải bổ sung bất cứ một chất hữu cơ nào từ bên ngoài.
Phương pháp của Ernst cho phép phục hồi đất thông qua việc sản xuất rau và trái cây. Lúc thu hoạch, đất trở nên tốt hơn, màu mỡ hơn khi mới bắt đầu canh tác.
Nông nghiệp sinh thái: Vườn là rừng, và rừng cũng là vườn
Sự khác biệt giữa Nông nghiệp theo lối Công nghiệp và Nông nghiệp tương hợp Năng lượng (ảnh: syntropicfarmsco.co.com)
Ernst cho rằng cách vận hành nông nghiệp truyền thống không tạo thuận lợi cho sự sống tự nhiên. Kết hợp nông lâm nghiệp giúp người nông dân hưởng lợi từ tính năng động của rừng, vốn là cỗ máy của hành tinh chúng ta, cho phép nó tuần hoàn và vận hành sự sống trên hành tinh thông qua mô hình nông lâm nghiệp.
“Khi hiểu cơ chế vận hành của tự nhiên như thế nào để áp dụng vào việc sản xuất lương thực, có nghĩa là chúng ta đã sử dụng công nghệ tự nhiên của Trái Đất và chúng ta trở thành một phần cơ chế vận hành của Trái Đất.”
Mô hình của Ernst không chỉ phù hợp với các vườn rừng nhỏ, ông đã hợp tác và vận hành thành công mô hình của mình với trang trại có diện tích lên đến 5.000 ha có tên là Fazenda Da Toca tại Brazil. Đây là minh chứng về khả năng sản xuất ở quy mô lớn của mô hình này. Nhiều học trò và cộng sự của Ernst đã ứng dụng rất thành công mô hình của ông ở khắp nơi trên thế giới.
Nông nghiệp sinh thái: Vườn là rừng, và rừng cũng là vườn
Ernst Gotsch trong một buổi giới thiệu mô hình nông nghiệp sinh thái của ông (ảnh: medium.com)
Đất “sống” khi không bị cày xới
Claude Bourguignon, một kỹ sư nông học của Pháp cho biết, có khi trong một tuần, toàn bộ các mẫu đất ông nhận được yêu cầu phân tích toàn là đất chết. Ông cho biết, ngành vi sinh học đất đã bị loại bỏ khỏi khắp các trường Đại học về nông nghiệp trên toàn thế giới từ năm 1986. Các kỹ sư nông nghiệp mới ra trường hiện nay không ai hiểu vi sinh vật trong đất hoạt động thế nào.
Soi dưới kính hiển vi, đất tự nhiên chứa hàng vạn côn trùng và vi sinh vật.
Tại Việt Nam có rất nhiều mô hình nông nghiệp bền vững được áp dụng như: nền nông nghiệp sinh thái, nền nông nghiệp hữu cơ, nền nông nghiệp lập thể,... Bài viết dưới đây xin giới thiệu về một mô hình nông nghiệp phổ biến ở cả đồng bằng lẫn miền núi cao, đó là “nông nghiệp sinh thái”.
