* Nguyên nhân : Do tình hình kinh tế sa sút dưới thời Nguyễn , khiến cho nông dân đồng bằng Bắc Kì phải rời quê hương lên Yên Thế sinh sống , khi TD Pháp mở rộng phạm vi chiếm đóng Bắc Kì , Yên Thế trở thành mục tiêu bình định của chúng . Để bảo vệ cuộc sống của mình, nhân dân Yên Thế đứng lên đấu tranh chống Pháp.
* Diễn biến : (3 giai đoạn )
- Giai đoạn 1 (1884-1892) : Nghĩa quân hoạt động riêng rẽ.
- Giai đoạn 2 (1893-1908) : Nghĩa quân vừa chiến đấu vừa xây dựng cơ sở, lực lượng giữa ta và Pháp chênh lệch - Đề Thám đã 2 lần xin giảng hòa vs Pháp rồi chuẩn bị lương thực , quân đội sẵn sàng chiến đấu và bắt liên lạc vs các nhà yêu nước khác .
- Giai đoạn 3 (1909-1913): Pháp tập trung lực lượng tấn công quy mô lớn lên Yên Thế , lực lượng nghĩa quân bị hao mòn dần.
*Kết quả : ngày 10-2-1913 Đề Thám bị ám sát , phong trào tan tã.