Một mùa đông lạnh giá đã đến trên công viên Oa-sinh-tơn và căn hộ nghèo gần đó, nơi tôi đang sống cùng một người bạn là Xiu. Mấy ngày nay tôi đang phải chống chọi với căn bênh quái ác – ung thư phổi. Cùng với căn bệnh nan y này, tôi cũng phải sống chung với sự nghèo khổ.

Tiết trời sang đông, những chiếc lá ngoài đường từ từ rụng xuống. Cùng lúc đó, cây thường xuân trước cửa sổ nhà tôi cũng đang trút lá. Chúng chao đảo trên không trung rồi rơi hẳn xuống đất mà không vương vấn, luyến tiếc gì cành cây. Ngày ngày tôi nằm thẫn thờ nhìn từng chiếc lá rơi. Những chiếc lá thường xuân cứ rơi ngày một nhiều, cứ mỗi lần một chiếc lá lìa khỏi cành là tôi lại thấy bệnh tình một nặng thêm. Tôi không thể nhấc mình lên được: “Sự sống của mình thật mỏng manh, cứ mỗi chiếc lá rụng thì cuộc sống của mình như ngắn lại. Cho đến khi chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì có lẽ mình sẽ không còn tồn tại trên thế gian này nữa”, tôi đã có những suy nghĩ và quan niệm như vậy.

Một hôm, khi tôi đang mơ màng ngủ thì nghe thấy tiếng bước chân lên gác, đó là Xiu và cụ Bơ-men – người họa sĩ già sống ở căn hộ dưới. Chị Xiu đến bên cửa sổ kéo tấm mành xuống rồi cùng cụ Bơ-men sang phòng bên cạnh. Xiu là người sống cùng với tôi trong suốt thời gian ở đây. Chúng tôi đều chung số phận với nhau, cụ Bơ-men đã có tuổi nhưng cả đời việc vẽ tranh cũng không làm cụ giàu có hơn để chuyển đến một nơi tốt hơn nơi này. Cụ rất chuyên tâm trong nghề, cụ mong muốn vẽ được một bức tranh mang giá trị và để đời mà chưa thực hiện được. Tôi cũng thương cụ và những người tại xóm nghèo này lắm. Họ đều tốt và nhân hậu nhưng vì nghèo quá nên khổ. Tôi định mở mắt, gọi cụ và chị Xiu nhưng cảm thấy mình không còn đủ sức nữa. Họ đang nói đến một điều gì đó, tôi có nghe thấy thoảng bên tai về cây thường xuân bên cửa sổ. Nhưng rồi tôi lại thiếp đi vì quá mệt. Sáng hôm sau, khi Xiu thức giấc, tôi liền lệnh cho chị kéo tấm mành lên. Tôi đoán chắc rằng ngoài kia chẳng còn chiếc lá nào đâu, và hôm nay tôi sẽ đón nhận cái chết. Lúc này tôi nghĩ cái chết thật dễ dàng, tôi sẽ chấp nhận nó như uống một cốc nước lọc. Nhưng, ô kìa! Sau cơn mưa vùi dập và những cơn gió phũ phàng, vẫn còn một chiếc lá sót lại nằm yên trên cành cao. Tôi quay sang nói với chị Xiu: “Đó là chiếc lá cuối cùng, nó sẽ rụng trong nay mai và khi đó em sẽ chết, chị Xiu ạ!”. Chị Xiu khuyên tôi nhưng tôi không quan tâm đến lời nói của chị. Tôi biết rằng chỉ một trận gió đêm nay thôi thì chiếc lá không còn và tôi cũng sẽ lìa đời. Tôi vẫn chờ và chắc chắn điều đó sẽ đến…

Sáng nay tôi tỉnh giấc, đêm qua thật dài, tôi biết là mưa rất to, gió rất mạnh. Điều tôi mong chờ, giờ tôi sẽ phải làm, tôi bảo chị Xiu kéo tấm mành lên. Thật lạ kì! Chiếc lá thường xuân vẫn còn đó. Tôi sửng sốt cả người và nằm suy nghĩ hồi lâu: “Có một cái gì đó đã làm cho chiếc lá không rụng và còn đấy. Chiếc lá đã chống chọi với gió bão, mưa dông để giành lại sự sống cho mình” – tôi thầm nghĩ. Chợt tôi hiểu ra rằng nếu mình có quyết tâm, có niềm tin vào sự sống thì sẽ vượt qua được bệnh tật và khó khăn trong cuộc đời. Tự nhiên tôi thấy mình là một người bị mất hết nghị lực từ bao giờ, mình không bằng một chiếc lá mong manh kia.

Giôn-xi ơi, em dại lắm em có biết không? - Xiu thầm nghĩ. Thật khó có thể diễn tả được tâm trạng của cô lúc này. Cô đang rất bực: “Tại sao Giôn-xi lại có ý nghĩ dại khờ như thế chứ? Chiếc lá cuối cùng rụng thì nó cũng sẽ ra đi ư?”. Nhìn cảnh Giôn-xi nằm trên giường không thiết ăn uống, cô lại không thể cầm nổi nước mắt.Cô thương Giôn-xi lắm! Hai người thân thiết, gắn bó như hai chị em ruột vậy. Xiu bần thần ngồi suy nghĩ. Ngoài trời khá lạnh, thời tiết đang là mùa đông. Bầu trời quang, đến một gợn mây cũng không có. Gió thổi mang theo không khí lạnh buốt làm căn gác xếp của họ càng thêm ảm đạm, u ám. Cô đưa mắt nhìn ra cửa sổ, dây thường xuân yếu ớt bắc qua tường. Từng chiếc lá đang cố níu giữ mình lại, không để cho gió cuốn đi. Xiu lo lắng. Nhỡ chiếc lá cuối cùng rụng xuống thì sao? Bao nhiêu cảm xúc lẫn lộn: buồn, thương, lo lắng,... cứ lởn vởn đeo bám Xiu, không để cô tìm ra lối thoát.

Xiu nhìn đồng hồ, đã là năm giờ chiều. Cô đi xuống nhà để chuẩn bị ra phố mua đồ ăn cho bữa tối. Từng bước chân nặng trĩu, cô xuống đến tầng hai. Bất chợt, bác Bơ-men đi ra. Bác nói:

- À, Xiu, cháu đây rồi! Vào đây, ta có chuyện muôn nói với cháu.  Xiu đi theo người họa sĩ già vào nhà. Nói là nhà, thực chất đây là một căn phòng chật hẹp, màu vẽ, bút lông vương vãi khắp phòng... tất cả thể hiện một lối sống cẩu thả và nghèo khó.

Xiu khẽ lên tiếng:

- Bác ơi, cháu lo lắm... Giôn-xi... - ừ, bác biết. Bác cũng vậy. Nhưng bác nghĩ ra cách giải quyết rồi.

Một sự bất ngờ, sửng sốt khẽ thoáng qua mặt Xiu. Bác Bơ-men nói tiếp:

- Chúng ta sẽ... vẽ một chiếc lá khác thay cho chiếc lá cuối cùng. Phải hết sức bí mật, không để Giôn-xi biết.

- Vẽ... Nhưng...

- Không sao, ta sẽ vẽ. Chỉ cần cháu giữ bí mật.

- Không được bác ạ. Cháu sẽ vẽ. Bác có tuổi rồi, leo cao như vậy nhỡ xảy ra chuyện gì thì sao? Xiu quả quyết. Đôi mắt lờ đờ, thâm quầng do mất ngủ của cô bỗng sáng lên. Gương mặt cô rạng rỡ, tự tin.

Theo đúng kế hoạch, cô thực hiện ngay lập tức. Cô nhờ bác Bơ-men chuẩn bị bữa tối cho Giôn-xi. Còn cô chuẩn bị bút lông, bột màu. Buổi tối, cô nhẹ nhàng bảo với Giôn-xi:

- Tối nay chị phải ra ngoài lấy tiền bán bức tranh hôm nọ. Bác Bơ-men sẽ mang bữa tối lên bây giờ em nhé.

Cô làm vậy để đảm bảo Giôn-xi không kéo rèm ra. Cô bắc thang rồi trèo lên. Bút và màu vẽ được chuẩn bị đầy đủ. Cô cầm bút nhưng tay cứ run run. Cô cô" gắng lấy lại bình tĩnh nhưng bao ý nghĩ cứ lởn vởn làm cô không thể tập trung được. Cuối cùng, cô run rẩy vẽ được một chiếc lá. Nhưng trông nó vô hồn và không có gì là lá thật. Xiu tuyệt vọng trèo xuống, cô chạy vào trong nhà.

Lên tầng hai, bác Bơ-men đã ở đó. Bác nói rằng Giôn-xi đã ngủ. Xiu òa khóc. Cô nức nở kể lại với bác Bơ-men. Nghe xong, bác có vẻ rất bình tĩnh. Bác nói:

- Xiu à, cháu bình tĩnh đã nào...

- Tại cháu! Bác ơi, cháu làm hỏng hết mọi việc rồi. Nó chả giống thật gì cả, Giôn-xi sẽ phát hiện ra ngay! Bác ơi, cháu giết em nó rồi!

- Không sao, bác sẽ sửa lại chiếc lá đó. Đó là cách duy nhất chúng ta có thể làm bây giờ. Còn một tia hi vọng cũng phải quyết mà làm cháu ạ!

- Nhưng cháu sợ, cháu không muốn bác trèo lên cao như vậy, nguy hiểm lắm!

- Thế thì cháu lấy cái thang nữa, đứng cạnh cầm đèn và màu cho ta. Hai bác cháu ta cùng làm, nhất định chúng ta sẽ thành công.

Hai cái bóng một cao to, một bé nhỏ đi ra giữa đêm tối. Hai cái thang được bắc và họ cùng trèo lên. Gió rít lên từng hồi, lạnh thấu xương.

Bác Bơ-men cầm chắc trong tay chiếc bút. Bác đưa bút rất thành thạo và điêu luyện. Kinh nghiệm bao năm trong nghề thể hiện trong từng nét vẽ. Không lâu sau, bác đã “sửa lại” được chiếc lá của Xiu. Chiếc lá thường xuân cuối cùng đó nằm im trên tường. Nó có màu xanh, hơi úa vàng. Màu sắc và đường nét trông rất thật, khó có thể nhận ra là nó đã được vẽ lên. Bác Bơ-men đã dùng hết kinh nghiệm, tình thương yêu để vẽ lên chiếc lá đó. Chỉ sửa lại thôi nên không mất nhiều thời gian lắm, nhất là dưới bàn tay của bác Bơ-men.

Hai người xong việc cũng là lúc những hạt mưa bắt đầu rơi lộp bộp vào mái tôn căn gác xếp của hai cô gái. Trời rét buốt, tưởng chừng như ở ngoài một lát nữa thôi là hai người có thể chết cóng.

Sáng hôm sau, Giôn-xi nhờ Xiu kéo rèm lên.

- Thật kì diệu! - Giôn-xi sửng sốt và kêu lên. Sau một đêm mưa gió khủng khiếp, thật không ngờ vẫn còn một chiếc lá bé nhỏ vẫn kiên cường bám chặt lấy cành. Nhìn chiếc lá, Giôn-xi bắt đầu yêu đời trở lại, lấy lại niềm tin và mơ ước, đến cuối mùa đông đó, cô đã khỏe trở lại.

Xiu và bác Bơ-men đều rất vui. Vào một ngày đầu xuân, khi cái rét cắt :la cắt thịt đã qua đi, từng tia nắng ấm áp chiếu vào căn gác xếp nhỏ - nơi ba người họa sĩ đang ngồi ăn mừng. Trên bàn ăn toàn những món đơn giản, nhưng vậy đã là quá dủ và thịnh soạn so với mọi ngày rồi. Thưởng thức món thịt, Giôn-xi đưa mắt nhìn ra cửa sổ. Ba người đang nói chuyện vui vẻ, bỗng nhiên Giôn-xi giật mình:

- Ơ cái lá! Nó vẫn như vậy từ ngày em nhìn thấy, trong khi bao chồi non đã ra mà nó vẫn ở đó, không hề lay động khi gió thổi! Thật kì lạ! Xiu và bác Bơ-men đưa mắt nhìn nhau. Sau một phút tần ngần, Giôn-xi như đã hiểu ra mọi chuyện. Một giọt nước mắt khẽ lăn trên má, rồi cô nức nở, cô như đang vỡ òa trong hạnh phúc. Cô ôm chầm lấy Xiu và bác Bơ-men:

- Ôi, là hai người vẽ đó ư? Cháu thật không biết nói gì! Cháu yêu hai người nhiều lắm! Cảm ơn bác!... Cảm ơn chị Xiu! Hai người mang lại sự sống cho cháu...

Từng tia nắng khẽ chiếu qua cửa sổ. Không gian căn gác xép yên lặng và ấm áp. Mùa xuân mới đã đến, năm mới đã về, hứa hẹn mang đến thử thách mới, niềm vui mới mà cả ba người họa sĩ sẽ sát cánh bên nhau để vượt qua...