Nói chung, nhà thơ nào mà chẳng có một miền quê. Vì vậy những bài thơ nói về cái núm ruột sinh tồn ấy, với họ không có gì khó hiểu: Nhưng nếu gọi đó là những nhà thơ của quê hương – ở cấp độ đề tài và cảm hứng một đời thì chưa phải. Trong bối cảnh ấy, ta mới biết quý một Tế Hanh bình dị chân thành, những phẩm chất của quê hương, mảnh đất đã tạo nên ở nhà thơ một sức sống dai bền, một tấm lòng chung thuỷ. Gương mặt nhà thơ, nghĩa là cốt cách thơ, giọng điệu thơ từ đó mà hình thành, rồi cũng từ đó mà được nâng cao, để tươi tốt một cây thơ nặng tình với đất. Quê hương, bởi vậy, tuy đã xuất hiện từ khi tác giả còn rất trẻ, mới bước vào làng thơ, nó vẫn là một chấm son giữa cánh đồng thơ mới. Cái mới ở đây không phải trong khu vực đề tài mà ở thể thơ, ở cấu trúc bài thơ, nhất là ở hồn thơ. Thể thơ tám chữ là mới (tuy đã xuất hiện trong thể loại hát nói – nhưng nằm trong hệ thi pháp trung đại) cấu trúc bài thơ có một cách phân đoạn không đều, không theo bố cục: đề, thực, luận, kết của thơ Đường. Tất cả (hai yếu tố trên) do hồn thơ, do cảm hứng của “cái tôi” trữ tình xô đẩy như những con sóng biển khi dìu dặt, lúc tràn bờ. cảm hứng ấy diễn đạt bằng những hình ảnh ngôn từ đẩy sáng tạo.
Bài thơ mở ra bằng hai câu khái quát nhưng nội dung của nó không chỉ có ý nghĩa thuyết minh hạn hẹp:
Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới:
Nước bao vây, cách biển nửa ngày sông.
Nếu xét theo ý nghĩa thông tin đơn giản thì ta hiểu đó là một làng ven biển, như một thứ cù lao, dân ở đấy làm nghề đánh cá. Nhưng cái tình của Tế Hanh, cái hồn biển của Tế Hanh đã gửi vào câu chữ để cái làng ấy hiện ra duyên dáng, nên thơ, phảng phất một cơn gió biển làm sóng nước bồng bềnh. Làng ở vào thế trung tâm, nước là đường viền, nước màu lạnh làm nền, còn đất (làng) như một điểm ấm sáng hiện ra như một niềm thương nhớ chơi vơi. Thêm nữa, làng không chỉ có “nước bao vây” mà khoảng cách biển cũng được đó bằng nước (nửa ngày sông). Thời gian được đo bằng không gian, một không gian nưởc vừa quấn quyện vừa mênh mông thơ mộng. Làng vốn là làng mà làng cũng như con thuyền bốn mùa dập dờn trong sóng nước êm ru. Nhà thơ đã cá biệt hoá cái làng chài lưới của mình bằng những cảm nhận rất riêng ấy. Nó vừa tả thực vừa hiện lên như một giấc chiêm bao.
Rồi sáu câu miêu tả cảnh “trai tráng bơi thuyền đi đánh cá” cũng được miêu tả bằng sự kết hợp giữa bút pháp tả thực và bút pháp lãng mạn ấy:
Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng
Đúng là một câu thơ có hoạ, có nhạc. Đẹp vô ngần với màu sắc của bức tranh vùng trời vùng biển giữa một sớm mai hồng với gió nhẹ, trời trong như có sức thanh lọc và nâng bổng tâm hồn. Cũng đẹp vô ngần là nhạc điệu, tiết tấu. Bằng cách nhịp ngắt 3/2/2, câu thơ như mật biển dập dềnh, con thuyền rã khơi nhịp nhàng với những con sóng chao lên lượn xuống, như một sự nâng đỡ, vỗ về. Không dùng kích thước để đếm đo, thay vào đó một tấm lòng đưa tiễn, dịu ngọt thân thương, trìu mến. Tuy nhiên, hình ảnh trung tâm của đoạn thơ vẫn là hình ảnh con thuyền. Con thuyền ấy chắc ở đâu cũng thế, nó chỉ bình thường thôi, nhưng riêng với nhà thơ, nó rất lạ: trẻ trung như những trai làng trên con thuyền ấy, con thuyền mang khuôn mặt họ, sức sống niềm vui của họ. Sự hồ hời trong phút lên đường của con thuyền trên mặt biển được so sánh với con tuấn mã vượt đườne xa là một liên tưởng bất ngờ, độc đáo. Con thuyền do đó có một vẻ đẹp riêng, một sức sống riêng. Nó cũng có hồn, cũng thật đẹp, thật đáng yêu, cũng bầu bạn thân thiết với con người. Dân trai tráng trên con thuyền ấy vốn cũng bình thường đã trở thành những tao nhân, tráng sĩ. Cánh buồm trên con thuyền ấy, trong một phút xuất thần đã được đặc tả, được linh diệu hoá rất hay:
nhớ tích đúng cho mình nha!
