Mở bài : - Giới thiệu tác giả Trương Hán Siêu và tác phẩm " Phú sông Bạch Đăng"
- Khái quát về tư tưởng nhân văn trong bài phú : lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc trước chiến công trên sông Bạch Đằng, đồng thời ngợi ca truyền thống anh hùng bất khuất, truyền thống đạo lí nhân nghĩa của dân tộc Việt Nam.
Thân bài :
1. Cảm xúc lịch sử của nhân vật khách trước cảnh sắc của sông Bạch Đằng.
- Nhân vật “khách”: là sự hóa thân của tác giả, tạo nên lối đối đáp chủ - khách thường có trong thể phú.
- Tấm thế dạo chơi, ngắm cảnh ung dung, phóng khoáng: “Giương buồm…chơi vơi….mải miết”
- Những địa danh mà nhân vật khách đã tới:
+ Địa danh Trung Quốc: Nguyên, Tương, Vũ Huyệt, Tam Ngô, Bách Việt, Đầm Vân Mộng,
→ Khách là người đi nhiều, biết rộng, mang tráng chí làm bạn với gió trăng, qua nhiều miền sông bể bằng trí tưởng tượng, bằng sự hiểu biết.
+ Địa danh Việt Nam: cửa Đại Than, bến Đông Triều, sông Bạch Đằng
→ Những địa danh gắn với non sông, đất nước, với lịch sử dân tộc. Qua đó cho chúng ta thấy tình yêu thiên nhiên, niềm tự hào dân tộc của nhân vật khách.
- Cảnh sắc thiên nhiên sông Bạch Đằng:
+ Bát ngát sóng kình muôn dặm
+ Thướt tha đuôi trĩ một màu.
+ Nước trời: một sắc, phong cảnh: ba thu.
+ Bờ lau san sát, bến lách đìu hiu.
→ Cảnh sắc thiên nhiên vừa hùng vĩ vừa thơ mộng nhưng cũng ảm đạm và hiu hắt.
- Tâm trạng của nhân vật khách:
+ Vui thú trước cảnh nước trời kì vĩ
+ Lúc buồn tiếc vì cảnh xưa thật đáng tự hào giờ đìu hiu hoang quạnh.
+ Lúc tiếc thương những người anh hùng đã khuất.
→ Tâm hồn nhạy cảm, giàu cảm xúc
2. Lời của các bô lão kể với khách về những chiến công lịch sử trên sông Bạch Đằng.
- Hình ảnh các bô lão: đó có thể là những hình ảnh có thật, cũng có thể là sự phân thân của tác giả để kể với nhân vật khách vê những chiến công trên sông Bạch Đằng
- Thái độ của các bô lão đối với nhân vật khách: nhiệt tình, hiếu khách và trân trọng khách.
- Cảnh chiến đấu trong lời kể của các bô lão:
+ Lực lượng với quy mô hùng hậu, khí thế dũng mãnh, quyết liệt: thuyền tàu muôn đội, gươm giáo sáng chói.
+ Thái độ của giặc kiêu ngạo, khoác lác: những tưởng…một lần, quét sạch…bốn cõi.
+ Kết quả: Hung đồ hết lối, khác nào...chết trụi.
→ Mượn tích xưa để nói sự thất bại nhục nhã, ê chề của kẻ thù và chiến thắng oanh liệt của ta.
3. Suy nghĩ, bình luận của các bô lão về những chiến tích xưa.
- Nguyên nhân dẫn tới thắng lợi của ta và thất bại của địch:
+ Trời đất cho nơi hiểm trở
+ Nhân tài giữ cuộc điện an
→ Nhấn mạnh yếu tố làm nên thắng lợi là thiên thời – địa lợi – nhân hòa, trong đó nhấn mạnh vai trò quan trọng của yếu tố con người
4. Lời ca khẳng định vai trò và đức độ của con người
- Lời ca của các bô lão:
+ Bất nghĩa: tiêu vong
+ Anh hùng: lưu danh
→ Tuyên ngôn, chân lí vĩnh hằng, bất biến, là quy luật từ ngàn đời xưa đến nay.
- Lời hòa ca của khách:
+ Anh minh hai vị thánh quân
+ Bởi đâu, …cốt đức mình cao
→ Khẳng định nguyên nhân chiến thắng là lẽ sống, đạo đức, là khát vọng hòa bình và đường lối giữ nước tài tình của nhà Trần.
⇒ Lời ca kết thúc bài phú vừa mang niềm tự hào dân tộc vừa thể hiện tư tưởng nhân văn cao đẹp.
Kết bài : - Khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài phú
