Mùa hè là mùa của những hoa thơm, trái ngọt. Trăm hoa trong vườn khoe sắc tỏa hương, cây cối thì đơm đầy trái ngọt. Trong đó, không thể không kể đến cây nhãn, loài cây quen thuộc trong cuộc sống mỗi chúng ta.
Nhãn là một loài cây có nguồn gốc lâu năm ở miền Nam Trung Quốc. Sau nhiều năm, nhãn cũng du nhập vào Việt Nam, được trông khá phổ biến và cũng được nhiều người yêu thích bởi vị ngọt tự nhiên. Ở Việt Nam, loại nhãn trồng nổi tiếng là ở tỉnh Hưng Yên, người ta trồng rất nhiều, bạt ngàn nhãn. Mỗi vụ thu hoạch thì cũng khá là vất vả. Cây "nhãn tổ" với hàng trăm năm tuổi hiện vẫn còn ở chùa Thiên Ứng, tục gọi là chùa Hiến, Phố Hiến Hạ, nay thuộc phường Hồng Châu, thị xã Hưng Yên. Giống nhãn xuất phát từ Hưng Yên từ lâu đã có tiếng là ngon ngọt nên từng được tiến cung dâng vua. Cũng vì vậy mà còn được gọi là "nhãn tiến". Lê Quý Đôn đã ghi nhận hương vị xuất sắc của nhãn xứ Hưng Yên. Nhãn thu hoạch vào khoảng mùa hè, mùa của những trái ngọt. Ở nông thôn Việt Nam hầu như các nhà đều muốn trồng một cây nhãn. Dù mùa vụ của nhãn là vào khoảng thời gian hè nhưng cành lá nhãn lúc nào cũng um tùm xanh tốt, quanh năm ngày tháng đứng giữa trời, dù nóng hay lạnh, như một cây dù xanh rì khẽ tấu khúc hát lá cành vui tai trong làn gió. Nhãn có nhiều giống: nhãn trơ cùi cùi rất mỏng, nhãn nước nhiều nước. Ngoài ra, còn có các giống nhãn nổi tiếng như nhãn xuồng cơm vàng, nhãn lồng Hưng Yên, nhãn tiêu da bò.
Cũng như những loại cây khác, nhãn là loại cây thân gỗ, cành lá xum xuê. Từ thân cây, có nhiều cành lá tỏa ra, những chiếc lá màu xanh hình lông chim, thỉnh thoảng những em nhỏ tinh nghịch còn ngắt lá nhãn làm thuyền thả trên sông như gieo bao niềm tin, hy vọng. Trên nền xanh của những chiếc lá, điểm xuyết những bông hoa màu vàng nhạt, li ti, mọc thành từng chùm. Cánh hoa mỏng manh, thỉnh thoảng có những làn gió thoảng qua thì hoa cũng bị rụng. Vào mỗi buổi sáng, được ánh nắng xuyên qua, hoa nhãn càng trở nên lung linh hơn. Hoa nhãn nở một thời gian rồi rụng xuống thành quả. Ban đầu quả nhỏ li ti, sau đó to dần, Quả tròn có vỏ ngoài màu vàng xám, hầu như nhẵn. Hạt đen nhánh, có áo hạt màu trắng bao bọc, cái đấy người ta gọi là cùi nhãn. Cùi nhãn dày thì hầu như quả đều ngọt. Cùi nhãn dày và khô, mọng nước, hạt nhỏ. Vị thơm ngọt như đường phèn. Đáy quả có hai dẻ cùi lồng xếp rất khít.
Nhãn là loại cây cần nhiều ánh sáng, thoáng. Rễ nhãn ăn rất sâu và rộng, ở những vùng đất đỏ tơi xốp rễ có thể ăn sâu tới 4 đến 5m, ở những vùng đất nông thì rễ ăn nông. Nhiệt độ thích hợp cho nhãn sinh trưởng và phát triển là từ 21-27oC; mùa hoa nở cần nhiệt độ cao 25-31oC; Mùa Đông cần một thời gian nhiệt độ thấp để phân hóa mầm hoa. Nhãn có thể trồng trên nhiều loại đất. Tuy nhiên đất trồng thích hợp nhất là đất cát, đất pha cát, đất cát giồng, đất phù sa ven sông, không thích hợp trồng trên đất sét nặng.
Như chúng ta đã thấy rõ ràng công dụng của nhãn là loại cây ăn quả, đem lại nguồn thu nhập về kinh tế cao cho con người. Bên cạnh đó, nhãn còn giúp tăng tuổi thọ, tăng cường vitamin C, chữa các bệnh về xương khớp, giàu sắt. Nhãn trong tiếng Hán phiên âm ra là mắt nên nhãn còn giúp tăng cường thị lực,làm đẹp da. Hạt nhãn được dùng để chữa các chứng chốc lở, gội đầu, đứt tay, chân. Ngoài ra long nhãn nhục cũng được dùng trong chế biến một số món chè. Hương vị của quả nhãn rất thanh đạm và tươi mát, không ngọt sắc như đường nhưng lại rất đậm đà và dễ tan vào miệng. Nhãn còn là loài cây cung cấp gỗ cho con người, hay có thể che bóng mát cho chúng ta vào những ngày hè nóng bức.
Cây nhãn đã tự bao giờ trở thành loài cây gắn bó thân thiết với mỗi người dân quê. Hi vọng mọi người hãy chăm sóc tốt cho cây nhãn để nó mãi phát triển và phổ biến rộng rãi trên thị trường quốc tế.
