Mùa xuân, một trong những đề tài đã làm tốn biết bao những tâm tư của các nhà văn, nhà thơ mỗi khi đắm chìm vào những cảm xúc mà nó đem lại. Ta từng bắt gặp một mùa xuân đơn thuần, nhỏ bé, giản dị của xứ Huế mộng mơ như một bông hoa tím nổi bật giữa dòng sông xanh trong thơ của Thanh Hải, ta cũng bắt gặp một mùa xuân vội vàng, đẹp đẽ, ngon như cặp môi gần từ cảm xúc của nhà thơ Xuân Diệu, … và ta có một cảnh xuân yên bình, nhẹ nhàng, trong thuần giữa đêm rằm nguyên tiêu của chủ tịch Hồ Chí Minh, đó là bài thơ “Rằm tháng giêng”:
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên.
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Thi phẩm không chỉ nói lên được vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước trong cảnh đêm rằm xuân đầu tiên trong năm mà còn bày tỏ được tình cảm yêu thương, trân trọng thiên nhiên của thi nhân và đồng thời cũng thể hiện được nỗi lòng yêu nước sâu sắc, cùng những việc quân cơ nặng nề mà người lãnh tụ ấy phải gánh vác.
Bài thơ ‘Nguyên tiêu” hay “Rằm tháng giêng” được chủ tịch Hồ Chí Minh của chúng ta sáng tác khi đang bàn việc quân cơ bí mật trên một chiếc thuyền đỗ giữa dòng sông nước. Nhưng trong một đêm xuân lại là ngày rằm ánh trăng sáng lồng lộng, sắc xuân phơi phới tràn trề thì trái tim của một tâm hồn nhạy cảm như người thi nhân họ Hồ sao có thể không rung cảm cho được. Chính từ những cảm xúc được khơi dậy từ hoàn cảnh tuyệt mỹ ấy mà Bác Hồ của chúng ta đã sáng tác ra một thi phẩm tuyệt vời. Vốn nguyên bản là thể thơ cổ thất ngôn tứ tuyệt đường luật nhưng khi dịch thơ các nhà dịch giả đã chuyển sang thể thơ lục bát khiến cho bản chất hình thức của bài thơ thay đổi nhưng về ý nghĩa và nghệ thuật thì vẫn giữ nguyên được toàn vẹn sự sâu sắc của thi phẩm.
Ở hai câu thơ đầu, nhà thơ như có chút ngỡ ngàng trước thanh sắc của thiên nhiên trong ngày rằm tháng riêng quá đỗi, đẹp đẽ và mỹ miều thêm vào đó không khí, sức sống, hương vị của mùa xuân như tràn ra khắp mọi nơi thấm sâu cả vào trong tâm hồn của người thi nhân. Từ đó, khiến nhà thơ gợi lên những câu thơ mang sắc điệu đẹp đến mê hồn:
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên.
Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân
Hiện ra từ những lời thơ một không gian đêm ngày rằm nguyên tiêu sáng chói bởi ánh trăng lồng lộng soi chiếu chứ không hề âm u, tối tăm như những gì chúng ta tưởng tượng về một buổi đêm. Hình ảnh “nguyệt chính viên” của nhà thơ viết ra vô cùng đẹp đẽ, mặt trăng ngày rằm vốn dĩ chúng ta đã thấy rất tròn nhưng khi tác giả sử dụng từ “chính viên” không chỉ biểu lộ được vẻ tròn của mặt trăng mà còn thể hiện đuợc sự to lớn, trong sáng, toàn vẹn như chính chữ viên nguyên vẹn. Câu thơ mang ý nghĩa khá nguyên vẹn của nguyên gốc bản thơ chính, tuy nhiên câu thơ thứ hai lại khiến cho một số độc giả bị lầm lẫn với tầng nghĩ của bản thơ gốc. Nếu ta thấy hình ảnh của một không gian xuân trong phần dịch thơ như được gắn kết hòa quyện lại với nhau từ sông xuân, nước xuân, trời xuân như được thiên nhiên trộn lại tạo một cảm giác nhẹ nhàng cho những người thưởng thức nhưng khi đọc lại phần thơ của Hồ chủ tịch ta lại thấy được một không gian xuân cứ mở dần ra đến như vô tận, bắt nguồn từ dòng sông xuân, trôi chảy theo dòng nước xuân và như được nâng cao đến cả vùng xuân khí trên không trung. Tác giả đã khiến mỗi độc giả khi đọc cảm nhận được một không gian xuân mở rộng ra như làm cho tâm hồn được khoáng đạt và thoải mái hơn.
Cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp là vậy nhưng chưa bao giờ vị lãnh tụ của chúng ta bị chìm đắm trong đó mà quên mất điều cốt yếu đó chính là con người:
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch thơ
Giữa dòng bàn bạc việc quân
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
Bác Hồ của chúng ta chính là một con người luôn luôn biết cảm nhận, tri nhận giữa công việc và cảnh đẹp của tự nhiên. Tương tự như bài thơ “cảnh khuya”, người luôn để những độc giả có thể cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên tươi đẹp yên bình để rồi từ đó người mới bàn tới công việc, quân cơ giúp cho người đọc không cảm thấy chán ngán. Từ đó, tới câu thơ thứ ba người đã ghi lại việc bàn quân cơ bí mật giữa dòng sông đầy khói sóng mờ ảo, huyễn huyền. Nhìn vào trong cách mà những con người ấy bàn quân cơ ta càng thấy được sự khéo léo, thông minh của những nhà quân sự kỳ tài. Trên thuyền, giữa dòng sông, trong làn khói sóng, khi trời giữa đêm mà lại ngồi đàm việc quân đúng thật chẳng phải là tư duy của một người bình phàm. Mọi sự cuối cùng cũng hoàn thành, đến lúc quay trở về lại căn cứ, nhưng bỗng nhiên lại xuất hiện vị khách trăng cùng trở về trên thuyền đầy kì ảo và đẹp đẽ. Mở đầu bài thơ bằng ánh trăng soi lồng lộng đến khi kết thúc bài thơ bằng tiếng ngân từ ánh sáng trăng theo thực khiến những người độc giả dù khó tính nhất cũng phải siêu lòng.
Bài thơ “Nguyên tiêu” với lời thơ tinh tế, ngôn từ sắc sảo, hình ảnh mỹ lệ cùng thể loại thơ cổ tứ tuyệt mang hơi hướng hiện đại, đã giúp cho mỗi độc giả chúng ta có thể cảm nhận được khung cảnh ngày rằm tháng giêng trong đêm đầy thơ mộng. Bên cạnh đó ta cũng thấy được tình yêu, sự trân trọng với thiên nhiên và tinh thần, ý chí kiên cường vì sự nghiệp khôi phục nước nhà của lãnh tụ Hồ Chí Minh
=)) của bạn đây ạ
