A. Mở bài
Từ trước đến này văn học vẫn luôn là một loại hình nghệ thuật rất phong phú và đa dạng, tái hiện lại những vấn đề của đời sống xã hội và con người. Tác phẩm văn học có ba loại hình cơ bản là sử thi ( Văn vuôi), trữ tình ( thơ) và kịch. Trong tác phẩm Trưởng giả học làm sang của Moliere, khi mà Jourdain mời thầy dạy triết về học và đã được yêu cầu viết một cái không phải là văn xuôi mà cũng không phải là thơ ca. Thì thầy dạy triết học này trả lời rằng “ không có cách nào khác để thể hiện bản thân mình với văn xuôi hay thơ ca”, với lý do đơn giản rằng “ tất cả mọi thứ không phải là văn xuôi là thơ ca, và tất cả mọi thứ không phải là thơ ca là văn xuôi”. Hay như Nghiêm Vũ trong " Thương Lãng thi thoại" của mình ông đã viết "Đạo thiền ở chỗ diệu ngộ, đạo thơ cũng ở chỗ diệu ngộ. [….]. Chỗ kì diệu của nó thấu triệt lung linh, không thế nắm bắt, như thanh âm giíữa trời, sắc đẹp trong dang nhan, khuôn trang dưới đẩy nước, hình ảnh trong gương...". Tác giả so sánh đạo thơ của mình giống như đạo thiền vậy. Mỗi thứ đều sẽ có những điều diệu kì khác nhau mà chúng ta cần khám phá.
B. Thân bài
1. Giải thích
- Ngộ vốn có nghĩa là tĩnh dậy sau giấc ngủ, và trừu tưọng hơn là bừng tỉnh sau cơn mê muội (giác ngộ).
( “Chư phật trong ba cõi, mười hai bộ kinh đều có trong tự tínhcủa con người… Nếu nhìn thấu được tự tính, tức ngộ ra được thì thành Phật… Nếu tự tính còn đang mê muội thì chỉ là chúng sinh, khi nào tự tính phát lên mới thành Phật” (Đàn kinh).)
- Diệu ngộ ở đấy chính là chúng ta nhận ra, bừng tỉnh ra những điều kỳ diệu mà trong đạo thiều, hay đạo thơ có được.
2. Phân tích
- Thanh âm, sắc đẹp, ánh trăng, hình ảnh đều là những điều có thực trong đời, nhưng khi đi vào thơ ca hay nghệ thuật nói chung thì gián cách không thể tiếp cận được.
- Nghệ thuật không phải là bản thân đời sống khách quan, mà chỉ là hình ảnh chủ quan của cuộc sống khách quan đó mà thôi.
- Lý Bạch là một trong những nhà thơ danh tiếng nhất thời thịnh Đường nói riêng và Trung Hoa nói chung, được hậu bối tôn làm Thi Tiên. Ông là ngôi sao sáng chói trên thi đàn Trung Quốc. Ông đã viết hơn cả ngàn bài thơ bất hủ. Nhà thơ Bì Nhật Hưu thời vãn Đường nói rằng: “ Từ khi nhà Đường dựng nghiệp đến giờ, ngữ ngôn ra ngoài trời đất, tư tưởng vượt xa quý thần, đọc xong thì thần ruổi tám cực, lường rồi thì lòng ôm bốn bể, lỗi lạc dị thường, không phải lời của thế gian, thì có thơ Lý Bạch”. Khác với thơ Đỗ Phủ, thơ Lý Bạch thích viển vông, phóng túng, ít đụng chạm đến thế sự mà thích vương vấn hoài cổ, tả thiên nhiên tươi đẹp, về tình bạn hữu,…Thơ Lý Bạch rất giản dị tự nhiên, không cầu kỳ chải chuốt, gọt dũa mà ý thơ sâu sắc, có sức truyền cảm mạnh mẽ và sức quyến rũ một cách lạ lùng. Người ta gọi Lý Bạch là “Người Trung hoa kim cổ kỳ nhân” chính vì vậy. “Vọng Lư Sơn bộc bố” của Lý Bạch quả đã trường tồn.
- Thiên nhiên trong thơ Lý Bạch cũng phản ánh sự sáng tạo ấy, và chính điều đó đã giúp ông thành công và bước lên đỉnh cao vinh dự. Trong nguồn chung là dòng chảy của đề tài thiên nhiên trong thơ Đường, nhưng ông không bị hòa lẫn, tan biến mà đã tạo ra dòng riêng cho chính mình.
- Bài thơ “Vọng Lư Sơn bộc bố” nói về thiên nhiên lung linh, tuyệt đẹp, thiên nhiên trong bài thơ là chất liệu nghệ thuật chính. Thông qua chất liệu nghệ thuật để nói lên quan niệm nghệ thuật, tư tưởng tình cảm và tài năng thơ ca của tác giả.
- Trong cảnh núi non sông nước đã có cái hồn đầy biến động của con người trước bể dâu trần thế. Nỗi sầu ấy có từ tiền kiếp, hòa trong dòng máu của những kẻ được gọi là thi nhân từ xưa đến nay. Trong thơ, nó hiện hữu khi ẩn khi hiện, làm cho cảnh vật dề lay động long người, dễ tạo sự đồng cảm với người đọc hơn, nhất là đối với những kẻ trót đa mang cái nghiệp văn chương.
“Vọng Lư Sơn bộc bố” thì gần như cả bài đã thoát ra khỏi mô thức cảnh - tình quen thuộc. Bài thơ là bức tranh tổng quan thiên nhiên thác núi Lư:
Phiên âm
“Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên,
Dao khan bộc bố quải tiền xuyên.
Phi lưu trực há tam thiên xích,
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên.”
Dịch nghĩa:
“Mặt trời chiếu trên đỉnh núi Hương Lô, khiến cho khi mây phát ra những tia sáng rực rỡ,
Từ xa nhìn lại, thác nước trông tựa như một dòng sông treo ở phía trước.
Thác Lư Sơn dội thẳng từ độ cao ba ngàn thước,
Ngỡ là dòng sông Ngân Hà từ chín tầng mây tụt xuống.”
Lý Bạch đi nhiều, hầu như các danh lam thắng cảnh trên đất nước Trung Hoa bao la, ông đều đặt chân tới và làm bài thơ “Vọng Lư Sơn bộc bố”. Bài thơ miêu tả cảnh thác núi Lư hùng vĩ, tráng lệ, biểu lộ một tình yêu thiên nhiên, yêu núi sông Tổ Quốc. Núi Hương Lô trong dãy Lư Sơn trùng điệp ở tỉnh Giang Tây, Trung Quốc. Hương Lô nghĩa đen là lò hương, dáng núi như vậy nên mọi được đặt tên là Hương Lô. Núi cao có mây khói bao phủ, xa trông như chiếc lò hương thiên tạo khổng lồ. Hương Lô càng trở nên nổi tiếng nhờ có thác đẹp, nhất là những ngày rực nắng, trời xanh trong.
Hai câu đầu cho thấy Lý Bạch đứng xa ngắm thác:
“Nhật chiếu Hương Lô sinh tử yên,
Dao khan bộc bố quải tiền xuyên.”
Không biết Lý Bạch đến thăm thác núi Lư vào buổi sáng hay buổi chiều, chỉ biết đó là một ngày rất đẹp có “nắng rọi”. Lưu truyền tiếng thác “như sấm động, như ngàn vạn con ngựa Hí vang trời”. Ở đây, nhà thơ không tả âm thanh của tiếng thác mà chỉ tả bằng mắt vì đứng rất xa ngắm thác. Nắng chiếu xuống núi, chiếu xuống thác khói bay mù mịt, bao phủ một vùng bao la. Đây là một câu thơ tả cảnh, giản dị về ngữ pháp. Hương Lô, tên một ngọn núi trong dãy Lư Sơn, lại có nghĩa là lò hương. Cách đặt tên của cổ nhân chắc là do hình dáng, trạng thái của ngọn núi mà có. Đó là ngọn núi đỉnh tròn quanh năm mây khói. Lý Bạch đã được khởi hứng từ nghĩa này, đặt nó tương quan với mặt trời, với ánh nắng, khói sương để dựng nên một phong cảnh làm nền cho các cảnh tiếp theo. Câu thơ có đường nét, ánh sáng, hình khối và màu sắc đậm thủ phác hội họa. Thác là một hiện tượng tự nhiên, là sản phẩm của tạo hóa, nó xuất phát từ núi non, nhờ núi non mà có.
Ở câu thơ đầu tiên này, tác giả thực sự tài tình khi đã khéo kết hợp hình ảnh đa dạng trong một câu thơ đầy súc tích. Khói là khói màu đỏ pha tím sẫm. Thác núi Lư phản quang ánh mặt trời, hình ảnh vừa thực vừa ảo làm hiện lên vẻ đẹp kỳ lạ của thác núi Lư. Câu thơ đầy màu sắc: màu trắng của thác, màu xanh của núi, màu vàng của nắng và màu tía của sương khói. Thác Bộc Bố trông vời vợi như một dòng sông treo đứng trước mặt.Hai bên dòng sông là đôi bờ, là núi non, với một con thác kì vĩ như từ trên trời trút xuống .Đằng sau câu thơ, người đọc cảm thấy Thi tiên đang đứng lãng mạn và say sưa ngắm thác núi Lư. Thác núi Lư trong xa như dòng sông treo trên trước mặt:
“Phi lưu trực há tam thiên xích
Nghi thị Ngân Hà lạc cửu thiên.”
Từ trên núi cao, thác đổ xuống, trút xuống, “nước bay thẳng xuống”, tạo thành dòng trắng xóa “ba nghìn thước”. Trước cảnh tượng hùng vỹ lạ lùng ấy, Lý Bạch thốt lên ngạc nhiên…Với cảm hứng lãng mạn, nhà thơ đã sáng tạo nên một hình ảnh ẩn dụ để so sánh thác núi Lư với “dải Ngân Hà tuột khỏi mây”. Một nét vẽ phóng đại thần tình ca ngợi công trình tráng lệ và kỳ vỹ của tạo hóa. Nói rằng thơ Lý Bạch tràn đầy hùng tâm và tráng chí là như vậy.Với một tình yêu thiên nhiên đến say đắm, với một trí tưởng tượng đến phi thường, Tác giả bị khuất phục tiếp nhận dòng thác trong một trạng thái đầy nghi ngờ như là dải Ngân Hà, dòng sông tưởng tượng của huyền thoại đang hiện hữu tức khắc ở chốn trần gian. Thác Bộc Bố có thật đã được huyền thoại hóa. Tầm vóc hoành tráng của nó ngang tầm với vũ trụ. Đó là điều mà tâm hồn lãng mạn đến thần tiên của Lí Bạch đã sáng tạo và để lại cho chúng ta ngày nay.
Chất liệu nghệ thuật trong bài thơ “Vọng Lư Sơn Bộc bố” – chất liệu thiên nhiên đã làm nên một tác phẩm hay và để lại nhiều cảm nghĩ cho người đọc, người nghe.
* Phân tích một số tác phẩm khác như Truyện Kiều, Thơ văn nhà Lý - Trần,.....
C. Kết bài
- Nêu cảm nghĩ
- Đánh giá chung
