Tôi là vợ ông giáo, sống cùng làng với lão Hạc. Nếu nói nhà chúng tôi đã nghèo khó thì có thể nói rằng nhà lão Hạc còn nghèo khó hơn rất nhiều. Nhưng câu chuyện về cuộc đời đáng thương của lão luôn sẽ mãi là câu chuyện day dứt trong tôi.
Nhà lão thuộc "loại nhất nhì trong hạng cùng đinh" ở làng Đại Hoàng này, đã vậy lão còn trong cảnh "gà trống nuôi con" mấy năm nay. Con trai lão cũng đẹp giai, sáng sủa, nhìn ra được là chàng trai sẽ có tương lai sau này. Nhưng cũng tại cái túng quẫn của gia cảnh nhà mình nên không cưới được vợ, mặc dù hai cô cậu cũng thuận lòng nhau lắm. Cậu ta phẫn chí quá nên bỏ cha đi đồn điền cao su làm việc cũng được mấy năm rồi.
Lão Hạc ở nhà một mình chỉ biết làm bạn với con chó mà con trai lão mua về, lão gọi nó là cậu Vàng. Lão thương nó lắm, thường hay tâm tình với nó, lão còn cho nó ăn bằng bát như người. Số lão cũng khổ, chỉ có cậu Vàng làm bạn quanh quẩn cái khu vườn rộng ba sào ấy. Tôi và ông giáo cũng thương tình cho lão, nhất là khi thấy cảnh lão bán cậu Vàng đi.
Tưởng rằng có cậu Vàng bên cạnh là nào có người bạn, người con trong những ngày cô đơn buồn tủi, thế mà lão đã bán nó đi. Sự tình là do ông trời chẳng thương xót, một cơn bão tàn nhẫn đi qua, nó còn cuốn theo cả ruộng rẫy nhà cửa. Nhà tôi vốn không khá khẩm nhưng cũng chắt chiu được mấy đồng sống qua ngày, nhưng lão Hạc lại chẳng có gì. Căn nhà của lão lụp xụp như muốn đổ, ruộng vườn hoa màu tan hoang, đã thế lão còn lăn ra bệnh. Chỉ thương thay lão, vì nhà tôi cũng không khá khẩm là bao.
Lão nằm liệt giường tới tận hai tháng, ông giáo nhà tôi vẫn thỉnh thoảng qua thăm, lão nhờ chồng tôi mua thuốc men chữa chạy, tôi đếm chừng chắc lão cũng đã vơ vét hết tài sản vào trận ốm đó rồi.
May mà sau đó lão thật sự khỏe lại, nhưng lão chẳng còn thứ gì đáng giá, cuối cùng vào một hôm tôi thấy lão bán cậu Vàng đi.
Khi đó, tôi chợt thấy hai thằng lính nhà ông trưởng làng nấp dưới khóm lau trước sân, tay chúng còn cầm cả dây thừng và một cái bao. Vì chúng chẳng phải hạng người tốt lành gì nên tôi cũng tránh đi luôn.
Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi thì mới biết rằng, lão bán Cậu Vàng đi thật, não nói:
- Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!
Đến bấy giờ tôi mới biết hai thằng lính hôm qua đứng đấy làm gì.
- Cụ bán rồi? - Chồng tôi hỏi lão.
- Bán rồi! Họ vừa bắt xong.
Lúc này tôi chỉ tập trung vào lão Hạc, lão còn cố làm ra vẻ vui vẻ nữa chứ. Chắc cũng đoán ra sự tình, chồng tôi mới hỏi thêm:
- Thế nó cho bắt à?
Trong đầu tôi cũng thắc mắc, cậu Vàng là chú chó thông minh mà lại để chúng lôi đi dễ dàng như vậy sao. Lão Hạc co rúm lại chống tay lên trán, dường như không chịu nổi sức nặng của chính mình, lão đổ phịch xuống sân, lão hu hu khóc, vừa khóc lão vừa nói:
- Khốn nạn... Ông giáo ơi !... Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gọi thì chạy ngay về, vẫy đuôi mừng. Tôi cho nó ăn cơm. Nó đang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà, ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cắng sau nó dốc ngược nó lên. Cứ thế là thằng Mục với thằng Xiên, hai thằng chúng nó chỉ loay hoay một lúc đã trói chặt cả bốn chân nó lại. Bây giờ cu cậu mới biết là cu cậu chết!... Này ! Ông giáo ạ ! Cái giống nó cũng khôn ! Nó cứ làm in như nó trách tôi ; nó kêu ư ử, nhìn tôi, như muốn bảo tôi rằng:"A ! Lão già tệ lắm ! Tôi ăn ở với lão như thế mà lão xử với tôi như thế này à ?". Thì ra tôi già bằng này tuổi đầu rồi còn đánh lừa một con chó, nó không ngờ tôi nỡ tâm lừa nó !
Mọi chuyện thì ra là như vậy, tôi cảm thấy lão thật khổ, khuôn mặt già nua với đầy nếp nhăn như xô ép khiến nước mắt lão chạy ra vậy. Chồng tôi lúc này cũng xúc động ngồi xuống an ủi lão. Thấy vậy tôi cũng ra ngoài làm việc tiếp. Tính ra tôi cũng chẳng thương tiếc gì cho con chó của lão, tôi chỉ tủi cho lão đã già mà khổ, vậy thôi.
Không biết chồng tôi với lão nói gì, nhưng từ lúc lão Hạc về thì thấy ông suy tư lắm. Nhưng chỉ mấy ngày sau tôi vô cùng sốc khi hay tin lão chết. Lão chết bằng cách ăn bả chó! Tôi nghĩ hẳn là vì lão hối hận với cậu Vàng, hắn dùng bả chó để nhận thử cái chết trong đau đớn và quằn quại ấy, để tới khi chết rồi lão đỡ oán hận chính bản thân mình.
Qua câu chuyện cuộc đời của lão, tôi chỉ thương cảm người sống lương thiện nhưng số phận lại khốn khó. Nhưng liệu có đáng? Con lão liệu có trở về? Mặc dù chồng tôi luôn chăm sóc mảnh vườn mà lão gửi gắm lại, nhưng tôi vẫn thấy đáng lý ra cuộc sống của lão cũng sẽ không tồi tệ đến vậy.
