"Mẹ và quả" là bài thơ giản dỉ,mang tính nhân văn của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm. Ông chính là một thi nhân chống mỹ cứu nước, thơ của ông được kết hợp bởi cảm xúc và những suy tư nồng nàn mà sâu sắc của nhà thơ.Với bốn câu thơ đầu của bài thơ đã khắc họa lại hình ảnh người mẹ với công việc trồng trọt từ ngày này qua ngaỳ khác, tháng này qua tháng khác,..Nghe có vẻ giản dị nhưng thực chất lại chứa nhiều hàm ý cô đọng, hàm súc. Người mẹ tần tảo, vất vả nuôi các con khôn lớn. Dạy cho con những điều hay lẽ phải, dạy cho con có tâm hồn cao cả, dạy cho con trở thành những quả chín ngọt. Các con thì lớn lên trong vòng tay của mẹ, còn bí và bầu thì lớn xuống với giọt mồ hôi mẹ nâng niu. Giọt mồ hôi mẹ nhỏ suốt nhưng suối ngồn bồi đắp để những mùa quả thêm ngọt thơm, cho chúng con ngày một thêm lớn. Và con là thứ quả mà mẹ mong chờ nhất "Và chúng tôi..chờ được hái"
Ở trên đời này, ai trồng cây mà chả mong ra quả ngọt, cây năm nào cũng có quả còn con là những thứ quả mà mẹ chăm bón suốt 70 năm nay. Qua góc nhìn khác lòng bao dung , sự quan tâm của người mẹ là những đứa con dù đã lớn nhưng tính tình còn nông nổi, ngông cuồng . Vì vậy nên mẹ luôn theo con từng bước trên đường đời của con.
Ngay giữa sân trường em sừng sững một cây bàng. Em không biết cây được trồng từ bao giờ? Bao nhiêu tuổi? Em chỉ biết rằng khi em cắp sách tới trường thì đã có cây bàng này đang che mát một khoảng không gian.
Nhìn từ xa, cây bàng như một cái ô khổng lồ. Thân cây to bằng một vòng tay em. vỏ cây xù xì, nham nhám. Nhưng có ai biết rằng trong lớp vỏ cây sần sùi ấy là dòng nhựa mát lành đang dạt dào tuôn chảy để nuôi cây. Nhờ chất màu luôn vận chuyển trong cây mà cây mỗi ngày một lớn, nhiều cành tỏa ra các phía. Cành lớn vươn dài ra xa, cành nhỏ tua tủa xung quanh, cành nào cũng có lá.
Những chiếc lá non đầu cành mỏng manh, xanh mướt một màu. Lá già xanh sẫm hơn, dày dặn hơn, to như bàn tay người lớn. Gặp làng gió nhẹ thoảng qua, lá bàng trò chuyện rì rào, trông chúng mới thật là đầm ấm. Những chiếc lá khô sắp sửa lìa cành, chúng lại càng rạt rào xao động. Mùa thu, lá có màu đỏ sẫm rồi từ từ cong lại dần. Nhìn lá đỏ, em cảm thấy sốt ruột vô cùng, nhưng em đâu nghĩ rằng đó là sự hi sinh cao cả, lá già đang nhường chỗ cho lộc non chào đời, tiếp tục duy trì sự sống.
Mùa đông, cây trụi lá, cành khẳng khiu, nhưng bên trong những cành ấy có những lộc non đang giấu mình đợi ngày vươn lên; bắt tay vào nhiệm vụ mới đang chờ. Mùa xuân, cây đâm chồi nảy lộc. Lá non e ấp vươn lên rồi trưởng thành. Bàng ra hoa, những đài hoa xanh mỡ màng hé nở, hoa khoe vẻ đẹp dưới nắng xuân. Hoa màu xanh, nhỏ li ti kết từng chùm. Có lúc những bông hoa bé tí rơi xuống gốc, rơi trên vai các học trò như lưu luyến sợ phải chia tay, vì sắp đến mùa hè.
Rồi hoa trên cành cũng thi nhau khép miệng và bắt đầu kết trái. Trái non màu xanh, cùng màu với lá. Ngày hè, sau những giờ sinh hoạt đội ở trường, chúng em thường tụ tập dưới gốc bàng để trò chuyện, nhìn lên những vòm cây xanh um để ngóng chim về và tìm quả chín. Không phụ lòng lũ nhỏ chúng em, những quả bàng chín vàng sẫm lộp độp rơi xuống gốc, chúng em thi nhau nhặt quả vàng. Quả bàng chín ăn vừa béo vừa bùi.
Ôi! Cây bàng thân yêu! Loài cây đã cho chúng em nhiều kỉ niệm. Cây bàng thân thiện với trường với lớp, với tuổi thơ. Cây bàng làm cho ngôi trường em thêm tươi đẹp, thêm đáng yêu, đáng quý. Cây bàng như người bạn tâm giao của chúng em. Em mong cây bàng luôn mãi mãi xanh tươi.
